این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «نورالله نجفی اصفهانی»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «بندانگشتی نورالله نجفی اصفهانی (۱۲۷۸ق/ ۱۳۴۶ق.) مشهور به حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی از فقیهان مشروطه‌خواه در اواخر دوره قاجار. او از حامیان و فعالان نهضت مشروطه در ایران بود و در مخالفت با سیاست‌های رضاخان...» ایجاد کرد)
 
(ویرایش متن ، افزودن رده و ویرایش پانویس)
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:حاج آقا نورالله اصفهانی.jpg|بندانگشتی]]
'''نورالله نجفی اصفهانی''' (۱۲۷۸ق- ۱۳۴۶ق) مشهور به '''حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی''' از فقیهان مشروطه‌خواه در اواخر دوره قاجار. او از حامیان و فعالان نهضت مشروطه در ایران بود و در مخالفت با سیاست‌های رضاخان و در اعتراض به قانون نظام اجباری، با گروهی از عالمان اصفهان به قم مهاجرت کرد. وی جزء مؤسسین شرکت اسلامیه، اولین شرکت سهامی در ایران بود.[[پرونده:حاج آقا نورالله اصفهانی.jpg|بندانگشتی]]
نورالله نجفی اصفهانی (۱۲۷۸ق/ ۱۳۴۶ق.) مشهور به حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی از فقیهان مشروطه‌خواه در اواخر دوره قاجار. او از حامیان و فعالان نهضت مشروطه در ایران بود و در مخالفت با سیاست‌های رضاخان و در اعتراض به قانون نظام اجباری، با گروهی از عالمان اصفهان به قم مهاجرت کرد. وی جزء مؤسسین شرکت اسلامیه، اولین شرکت سهامی در ایران بود. رساله «مقیم و مسافر» از آثار اوست. محمد باقر آقا نجفی اصفهانی پدر او و محمدتقی آقا نجفی اصفهانی برادر اوست. منزل او به خانه مشروطیت در اصفهان تبدیل شده است.
<br />
<br />


== زندگینامه و تحصیلات ==
==زندگی‌نامه و تحصیلات==
حاج آقا نورالله اصفهانی، فرزند [[محمدباقر آقا نجفی اصفهانی]] (متوفای ۱۳۰۱ ق) و نوه [[محمدتقی رازی اصفهانی]]، صاحب کتاب اصولی مشهور «[[هدایة المسترشدین]]» است. وی در سال ۱۲۷۸ق در اصفهان زاده شد. تحصیلات مقدماتی را نزد پدر گذراند و برای تکمیل تحصیلات راهی عتبات عالیات شد، و در درس آیت الله میرزا حبیب الله رشتی و آیت الله میرزا حسن شیرازی شرکت کرد و در سال ۱۳۰۰ق پس از طی مراحل عالی دروس حوزوی به اصفهان بازگشت، و تدریس و تبلیغ احکام را آغاز کرد.<ref>موسی نجفی: ۱۳۸۷، ص ۶ - ۹.</ref>


== فعالیت‌ها ==
===ولادت===
مهدی پنجمین فرزند[[محمدباقر نجفی مسجدشاهی|محمدباقر آقا نجفی اصفهانی]]،  در سال 1278ق در اصفهان متولد شد. وی بعدها به «نورالله» شهرت یافت.


* در سال ۱۳۰۷ ق به همراه برادرش [[محمد تقی آقا نجفی اصفهانی|آقا نجفی]] به مبارزه با بابی‌ها پرداخت که موجب تبعید آن دو به تهران شد. وی همچنین در جریان قیام تنباکو فعالیت داشت. حاج آقا نورالله در زمینه مسائل اقتصادی نیز بر حمایت از تولیدات داخلی و تلاش برای استقلال اقتصادی کشور تأکید می‌ورزید و در تأسیس شرکت اسلامیه مشارکت مستقیم و فعال داشت.
===خاندان===
حاج آقا نورالله  نوه [[محمدتقی رازی نجفی اصفهانی|محمدتقی رازی اصفهانی]]، صاحب کتاب اصولی مشهور «هدایة المسترشدین» و [[محمدتقی آقانجفی اصفهانی|محمدتقی آقا نجفی اصفهانی]] برادر اوست


* در جریان جنبش مشروطه و مهاجرت کبرا، به جمع مهاجرین و متحصنین قم پیوست و پس از پیروزی مشروطه‌خواهان، نخستین انجمن ملی را با نام «انجمن مقدس ملی اصفهان» به همراهی گروهی از علما و بزرگان، از جمله سید حسن مدرس تشکیل داد.
===تحصیلات===
او ابتدا از  محضر ملا محمد نقنه اى بهره برد و سپس در محفل علمى پدر حضور یافت و در سال  1295ق برای تکمیل تحصیلات راهی عتبات عالیات شد. او ابتدا در نجف و سپس در سامرا اقامت گزید و از محضر اساتید استفاده برد. حاج آقا نورالله در سال ۱۳۰۰ق پس از طی مراحل عالی دروس حوزوی به اصفهان بازگشت، و تدریس را تا حدود سال 1307 ق ادامه داد.<ref>نجفی: اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، ج۲، صص ۶ - ۹.</ref>


* به دنبال به توپ بستن مجلس و برچیده شدن موقت مشروطیت، «انجمن مقدس ملی اصفهان» منحل شد و از طرف شاه، اقبال الدوله کاشی به حکومت اصفهان منصوب گردید، حاج آقا نورالله و سید حسن مدرس به همراه جمعی دیگر از آزادیخواهان، انجمن سری تشکیل دادند و خود را برای مبارزه با استبداد آماده کردند. در سال ۱۳۲۹ق، حزب دموکرات در اصفهان در صدد ترور حاج آقا نورالله اصفهانی برآمد. او که خود را در معرض خطر می‌دید، به عتبات عالیات رفت و مراجع مشروطه‌خواه را در جریان حوادث ایران گزارد.
====اساتید====
اساتیدی که به ایشان اجازه اجتهاد و روایت داده اند، عبارتند از<span> </span>:


* در آستانه جنگ جهانی اول حاج آقا نورالله به اصفهان بازگشت و در پی مهاجرت اغلب وکلای مجلس و سر‌شناسان آزادیخواه تهران به اصفهان به کمک آنان شتافت و با همدستی آنان و اداره ژاندارمری به قوای متفقین اعلام جنگ داد و مراکز و مؤسسات حساس انگلیسی‌ها را در اصفهان تصرف کرد، اما با هجوم قوای روس به اصفهان به عراق پناه برد تا اینکه پس از پایان جنگ دوباره به اصفهان بازگشت.<ref>محمدحسن رجبی،۱۳۸۲، ص ۶۲ـ ۶۳</ref>
#آیت الله میرزا حبیب الله رشتی
#آیت الله میرزا حسن شیرازی
#محمد طه نجف
#سید صدر الدین کاظمینى
#میرزا حسین بن میرزا خلیل تهرانى
#سید محمد کاظم طباطبایى یزدى<ref>مهدوی، تاریخ علمى و اجتماعى اصفهان در دو قرن اخیر، ج 2، صص 17و 18.</ref>


* مهاجرت حاج آقا نور الله اصفهانی و جمعی از علمای اصفهان و سایر نقاط کشور به قم و تحصن در مخالفت با نحوه اجرای قانون نظام اجباری در سال ۱۳۰۶ش آخرین حرکت سیاسی حاج آقا نورالله اصفهانی بود که به مهم‌ترین و بزرگ‌ترین حرکت سیاسی دوره سلطنت رضاشاه تبدیل شد. در پی این حرکت ایشان در قم گروهی به نام «هیئت علمیه و روحانیه مهاجرین قم» را تشکیل داد. تلگراف هایی از طرف وی به مجلس شورای ملی و رئیس الوزراء مخابره شد. سید حسن مدرس که در این زمان جزء نمایندگان اقلیت مجلس و از مخالفان رضاخان بود طی تلگرافی به حاج آقا نور الله، اقدام او را تأیید کرد و حمایتش را از علمای مهاجر اعلام داشت.
<br />


* حاج آقا نورالله اصفهانی علاوه بر فعالیت‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، فعالیت های فرهنگی متعددی نیز انجام داد. در سال ۱۳۲۰ ق او به منظور خنثی کردن تبلیغات ضد اسلامی یکی از کشیش های اروپایی، جلسات بحث آزادی را در اصفهان دایر کرد که این جلسات به «انجمن صفاخانه» معروف شد. وی تعدادی کتابخانه، قرائت خانه، بیمارستان و مدرسه ساخت و برای اداره آن‌ها بخشی از اموالش را وقف کرد.
==فعالیت‌ها==


=== '''مبارزه با سلطه اقتصادی بیگانگان''' ===
===فعالیت‌های تبلیغی===
حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی طی یک اقدام بدیع در اواسط جمادی‌الاول ۱۳۲۴ و در آستانه مهاجرت علمای تهران به قم (مهاجرت کبری)<ref>موسی نجفی، حکم نافذآقانجفی، صفحهٔ ۱۸۴</ref>، به همراهی ۱۳نفر از علمای طراز اول اصفهان<ref>عبدالمهدی رجایی، تاریخ مشروطیت اصفهان، صفحهٔ ۲۱۷</ref> از جمله آقا نجفی اصفهانی، [[محمدحسین فشارکی اصفهانی|محمدحسین فشارکی]]، [[سید ابوالقاسم دهکردی]]، شیخ [[مرتضی ریزی]]، میرزا [[محمدتقی مدرس]]، [[سیدمحمدباقر بروجردی]]، میرزا [[محمد مهدی جویباره‌ای،]] میرزا ابوالقاسم زنجانی، آقامحمدجواد قزوینی و رکن‌الملک شیرازی موارد زیر را متعهد شدند:<blockquote>این خدام شریعت مطهره با همراهی جناب رکن‌الملک، متعهد و ملتزم شرعی شده‌ایم که مهماامکن بعد ذلک تخلف ننماییم، فعلاً ۵ فقره‌است:
در سال ۱۳۲۰ ق او به منظور خنثی کردن تبلیغات ضد اسلامی یکی از کشیش های اروپایی، جلسات بحث آزادی را در اصفهان دایر کرد که این جلسات به «انجمن صفاخانه» معروف شد. او هرماه نشریه اى به نام «الاسلام» منتشر مى ساخت و مجموعه مناظره هاى مسلمانان و مسیحیان را در اختیار علاقه مندان قرار مى داد. تأسیس اداره دعوت اسلامى و انجام مناظره هاى مفصل با کشیشان و روحانیان مذاهب دیگر از دیگر فعالیت های او است.<ref>جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، ص523.</ref> وی تعدادی کتابخانه، قرائت خانه، بیمارستان و مدرسه ساخت و برای اداره آن‌ها بخشی از اموالش را وقف کرد.


* اولاً: قبالجات و احکام شرعیه از شنبه به بعد روی کاغذ ایرانی بدون آهار نوشته شود. اگر بر کاغذهای دیگر نویسند، مهر ننموده و اعتراف نمی‌نویسیم. قباله و حکمی هم که روی کاغذ دیگر نوشته بیاورند و تاریخ آن بعد از این قرارداد باشد، امضا نمی‌نماییم. حرام نیست کاغذ غیر ایرانی و کسی را مانع نمی‌شویم؛ ماها به این روش متعهدیم.
===فعالیت‌های سیاسی===
* ثانیاً: کفن اموات، اگر غیر از کرباس و پارچه اردستانی یا پارچه‌های دیگر ایرانی باشد، متعهد شده‌ایم برآن میت، ماها نماز نخوانیم. دیگری را برای اقامه صلوة بر آن میت بخواهند ماها را معاف دارند.
* ثالثاً: ملبوس مردانه جدید، که از این تاریخ به بعد دوخته و پوشیده می‌شود، قرار دادیم مهما امکن، هر چه بدلی در ایران یافت می‌شود، لباس خودمان را از آن منسوخ نماییم و منسوخ غیرایرانی را نپوشیم و احتیاط نمی‌کنیم و حرام نمی‌دانیم لباس‌های غیرایرانی را، اما ماها ملتزم شده‌ایم حتی‌المقدور بعد از این تاریخ ملبوس خود را از منسوج ایرانی بنماییم. تابعین ماها نیز کذلک و متخلف توقع احترام از ماها نداشته باشد. آنچه از سابق پوشیده و داریم و دوخته، ممنوع نیست استعمال آن.
* رابعاً: مهمانی‌ها بعد ذلک ولو اعیانی باشد، چه عامه، چه خاصه، باید مختصر باشد یک پلو و یک خورش و یک افشره. اگر زاید بر این کسی تکلف دهد، ماها را به محضر خود وعده نگیرد. خودمان نیز به همین روش مهمانی می‌نماییم. هر چه کمتر و مختصرتر از این تکلف کردند، موجب مزید امتنان ماها خواهد بود.
* خامساً: وافوری اهل وافور را احترام نمی‌کنیم و به منزل او نمی‌رویم زیرا که آیات باهره:''«إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ» «وَلا تُسْرِفُوا اِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ» «وَلا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَه»'' و حدیث «لاضرر و لاضرار» ضرر مالی و جانی و عمری و نسلی و دینی و عرضی و شغلی آن محسوس و مسری است و خانواده‌ها و ممالک را به باد داده. بعد از این هر که را فهمیدیم وافوری، به‌نظر توهین و خفت می‌نگریم.<ref>روزنامه حبل المتین کلکته، سال ۱۴، ش۲،۱۹جمادی‌الثانی ۱۳۲۴</ref>
</blockquote>


== اندیشه سیاسی ==
*در سال ۱۳۰۷ ق به همراه برادرش آقا نجفی به مبارزه با بابی‌ها پرداخت که موجب تبعید آن دو به تهران شد. وی همچنین در جریان قیام تنباکو فعالیت داشت.


=== '''تشکیل حکومت قدر مقدر''' ===
*در جریان جنبش مشروطه و مهاجرت کبرا، به جمع مهاجرین و متحصنین قم پیوست و پس از پیروزی مشروطه‌خواهان، نخستین انجمن ملی را با نام «انجمن مقدس ملی اصفهان» به همراهی گروهی از علما و بزرگان، از جمله [[شهید سید حسن مدرس|سید حسن مدرس]] تشکیل داد.
رساله مکالمات مقیم و مسافر اثر او است. هدف اصلی رساله، نقد استبداد سیاسی حاکم در جامعه است. زمان نگارش این رساله، دوره فترت بین مشروطه اول و مشروطه دوم و کشمکش قدرت بین شاه و مجلس و زمان نبردهای مسلحانه و آشوب داخلی، در تاریخ محرم سال ۱۳۲۷ ق است. رساله مذکور که در مقام اثبات مشروعیت و کارآمدی نظام مشروطه است، وی در این نوشته می‌کوشد تا اندیشه سیاسی خود را در قالب یک گفتمان فرضی میان دو ایرانی تحت عنوان «مقیم» (نماینده «سنت») و «مسافر» (نماد «تجدد») مطرح کند.<ref>صوفی نیارکی، تقی، مجله آموزه، شماره ۳، ۱۳۸۷</ref>


=== '''لزوم حاکمیت قوانین الهی''' ===
*به دنبال به توپ بستن مجلس و برچیده شدن موقت مشروطیت، «انجمن مقدس ملی اصفهان» منحل شد و از طرف شاه، اقبال الدوله کاشی به حکومت اصفهان منصوب گردید، حاج آقا نورالله و سید حسن مدرس به همراه جمعی دیگر از آزادیخواهان، انجمن سری تشکیل دادند و خود را برای مبارزه با استبداد آماده کردند. در سال ۱۳۲۹ق، حزب دموکرات در اصفهان در صدد ترور حاج آقا نورالله اصفهانی برآمد. او که خود را در معرض خطر می‌دید، به عتبات عالیات رفت و مراجع مشروطه‌خواه را در جریان حوادث ایران گزارد.
اهتمام به قوانین الهی و اجرای آن در جامعه از نکاتی است که در سایه آن، نفی هرگونه حاکمیت طاغوت را سفارش می‌کند. در نگاه وی غرض اصلی از مشروطیت احیای قانون الهی و سنت نبوی است. تا در سایه آن، در مملکت قانون عدل مجری شود و هیچ کس بر دیگری ستم نکند. در سلطنت مشروطه، اگر حکم هر حاکمی مطابق با قانون اسلام باشد، مُطاع است و اگر از روی هوای نفس و بر خلاف قانون اسلام باشد، به هیچ وجه مُطاع نخواهد بود.<ref>صوفی نیارکی، تقی، مجله آموزه، شماره ۳، ۱۳۸۷</ref>


=== '''برتری تمدن اسلامی بر تمدن غربی''' ===
*در آستانه جنگ جهانی اول حاج آقا نورالله به اصفهان بازگشت و در پی مهاجرت اغلب وکلای مجلس و سر‌شناسان آزادیخواه تهران به اصفهان به کمک آنان شتافت و با همدستی آنان و اداره ژاندارمری به قوای متفقین اعلام جنگ داد و مراکز و مؤسسات حساس انگلیسی‌ها را در اصفهان تصرف کرد، اما با هجوم قوای روس به اصفهان به عراق پناه برد تا اینکه پس از پایان جنگ دوباره به اصفهان بازگشت.<ref>رجبی، علمای مجاهد، صص 63-62.</ref>
وی می‌کوشد وامداری غرب از اسلام را حتی در اصلی‌ترین شعار تمدن جدید غرب که همانا قانون‌خواهی است، به تصویر بکشاند. او معتقد است که دولت‌های اروپایی نه تنها وامدار مسلمانان هستند; بلکه علت اصلی پیشرفت آنان نیز به اسلام برمی‌گردد؛ چرا که آنان این بیت‌الغزل پیشرفت را به درستی از ما آموخته، به کار گرفتند و در عوض، ما آن را به ورطه فراموشی سپردیم. تمام ملوک نصارا از غلبه مسلمین به تنگ آمده، با هم متفق شده، عازم بر اضمحلال مسلمین شدند، و با لشکر زیادی که تعداد او ممکن نبود، رو به بلاد مسلمین نهادند و جنگ صلیب مشهور را بر پا کردند... و چنان که در تواریخ مشهور است (مسلمانان) آن‌ها را شکست داده، رو به فرار نهادند. پس از انقضای این واقعه، دولت انگلیس درصدد تحقیق مطلب بر آمدند که سبب آن غلبه با آن قلت عده و عدد، و این مغلوبه با آن شوکت و حشمت چه بوده؟... پس از اندک زمانی بر آن‌ها معلوم شد که سبب غلبه مسلمین هیچ نیست; مگر آیین مشروطیت و قوه قانون شریعت اسلام که مبنی بر اتحاد و اتفاق و برادری و عدل و مساوات است. این بود که پس از استکشاف، حال، پیروی قانون اسلام را نموده، از سلاطین خود استدعای مشروطیت کردند و بعد از جنگ و خونریزی زیاد بین دولت و ملت به مقصود خود رسیدند.<ref>صوفی نیارکی، تقی، مجله آموزه، شماره ۳، ۱۳۸۷</ref>


=== '''مشروطه''' ===
*مهاجرت حاج آقا نور الله اصفهانی و جمعی از علمای اصفهان و سایر نقاط کشور به قم و تحصن در مخالفت با نحوه اجرای قانون نظام اجباری در سال ۱۳۰۶ش آخرین حرکت سیاسی حاج آقا نورالله اصفهانی بود که به مهم‌ترین و بزرگ‌ترین حرکت سیاسی دوره سلطنت رضاشاه تبدیل شد. در پی این حرکت ایشان در قم گروهی به نام «هیئت علمیه و روحانیه مهاجرین قم» را تشکیل داد. تلگراف هایی از طرف وی به مجلس شورای ملی و رئیس الوزراء مخابره شد. سید حسن مدرس که در این زمان جزء نمایندگان اقلیت مجلس و از مخالفان رضاخان بود طی تلگرافی به حاج آقا نور الله، اقدام او را تأیید کرد و حمایتش را از علمای مهاجر اعلام داشت.
از نظر او حاکمیت در مشروطه با قوانین الهی است و مشروطه مطلب جدیدی نیست که بخواهیم آن را مورد تردید یا نفی قرار دهیم; بلکه باید مبانی آن را برای مردم باز گفت و تبیین کرد که مشروطه خواهی‌‌ همان اسلام خواهی است. جایگاه هر یک از نهادهای دینی و مدنی به طور کامل مشخص است; به طور نمونه حاکم و امیر در این نظام فقط مجری قوانین خواهند بود، نه بیشتر.<ref>صوفی نیارکی، تقی، مجله آموزه، شماره ۳، ۱۳۸۷</ref>


=== '''آزادی''' ===
====اندیشه های سیاسی====
در قسمتی از عبارت‌های وی می‌خوانیم: «باید خلق، بنده خدا، باشند و به جز بنده خدا بنده دیگری نباشند. عبید و اماء که از تحت عموم به حکم خداوندی خارج است». در نگاه وی، آزادی یعنی رهایی از یوغ بندگی غیر خدا; بنابراین، هر شخص تا بنده خدا است، آزاد است و هنگامی که این ملاک به هر نحوی نادیده گرفته شود، آزادی انسان نیز تحدید می‌شود; اما حدود آزادی افراد تا چه حیطه و محدوده‌ای است، سؤالی است که وی به آن پرداخته، می‌نویسد: تمام خلق در غیر آنچه قانون کتاب و سنت آن‌ها را مقید نموده، باید آزاد باشند. نه آزادی به این معنا که بعضی از جهال خیال کرده و می‌گویند که مرادشان آزادی در مذهب باشد; بلکه‌‌ همان حریت و آزادی مقصود است که خداوند در کتاب و سنت فرموده و آن‌ها را آزاد فرموده در مقابل بندگی.»<ref name=":0">صوفی نیارکی، تقی، مجله آموزه، شماره ۳، ۱۳۸۷</ref>


=== '''مساوات''' ===
*تشکیل حکومت قدر مقدر
در بیان تفاوت مشروطه با استبداد به مساوات در حدود و مجازات اشاره دارد. وی مساوات در حدود را مطابق حکم الهی «مابین تمام افراد خلق» جاری می‌داند و معتقد است که باید «حکم الهی بر وضیع و شریف کوچک و بزرگ یکسان» باشد; به طور مثال اگر «کسی که شرب خمر یا قتل نفس یا زنا یا لواط یا سرقت نمود، خواه حاکم یا محکوم، امیر یا مامور باشد در حکم شریک باشند; مثلا هر که سرقت کرد، باید دستش را ببرند. کذالک در سایر احکام فی مابین تمام افراد از شاه و گدا و حاکم و محکوم و امیر و مامور وضیع و شریف یکسان باشند و حدود الهی بر تمام باشد.»
*لزوم حاکمیت قوانین الهی
*برتری تمدن اسلامی بر تمدن غربی
*مشروطه(حاکمیت با قوانین الهی است)
*آزادی(مطابق با کتاب و سنت)
*مساوات اجرای حکم الهی برای همه افراد
*ساختار کارآمد در حکومت قدرمقدور که شامل ساختار  حاکمیت الهی، مجلس و مردم است
*نظارت بر توزیع درآمد و مالیات
*نفی هر نوع وابستگی که دنیای اسلام را به دنیای بیگانه محتاج کند<ref>صوفی نیارکی، تقی، حیات و اندیشه سیاسی حاج آقا نورالله اصفهانی، مجله آموزه، شماره ۳، صص320-275.</ref>


=== '''ساختار کارآمد در حکومت قدرمقدور''' ===
====مبارزه با سلطه اقتصادی بیگانگان====
در نظام حکومتی مورد نظر حاج آقا نورالله، افزون بر مشروعیت نظام، کارآمدی آن نیز مورد توجه قرار گرفته است. وی با برشمردن پایه‌های اصلی این نظام، در پی تبیین ویژگی‌های آن است. از مهم‌ترین اجزای این نظام کارآمد می‌توان به حاکمیت الهی، مجلس و مردم اشاره کرد. در میان این سه اصل اساسی (حاکمیت الهی، مردم و مجلس) مشورت جایگاه ویژه‌ای دارد; به گونه‌ای که اگر این مهم برآورده شود، بسیاری از مشکلات فراروی حکومت را می‌توان از این طریق برطرف کرد. با توجه به این مطلب می‌توان اصل مشورت را از اجزای مهم ساختار کارآمد برشمرد. جا دارد درباره اصل مشورت و جایگاه آن بیشتر توضیح داده شود.
حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی طی یک اقدام بدیع در اواسط جمادی‌الاول ۱۳۲۴ و در آستانه مهاجرت علمای تهران به قم (مهاجرت کبری)<ref>نجفی، حکم نافذ آقا نجفی، ص184.</ref>، به همراهی ۱۳نفر از علمای طراز اول اصفهان<ref>رجایی، تاریخ مشروطیت اصفهان، ص217.</ref> از جمله آقا نجفی اصفهانی، [[محمدحسین فشارکی اصفهانی|محمدحسین فشارکی]]، [[سید ابوالقاسم دهکردی]]، شیخ [[مرتضی ریزی]]، میرزا [[محمدتقی مدرس]]، [[سید محمدباقر بروجردی|سیدمحمدباقر بروجردی]]، [[محمدمهدی بن محمدصالح جوباره ای|میرزا محمد مهدی جویباره‌ای]]، [[سید ابوالقاسم زنجانی|میرزا ابوالقاسم زنجانی]]، آقامحمدجواد قزوینی و رکن‌الملک شیرازی موارد زیر را متعهد شدند:


=== '''نظارت بر توزیع درآمد و مالیات''' ===
*در نوشتن اسناد و احکام تنها از کاغذ ایرانى بهره گیرند.
در نظام استبدادی که نظامی ناکارآمد است، شخص مستبد معتقد است: مواردی که به نام مالیات از مردم اخذ می‌شود، حق طِلق(خالص) سلطان است و کسی نباید در چگونگی توزیع و مصارف آن دخالت داشته باشد، و سلطان نیز به پاسخگویی در برابر آن موظف نیست. این دو موضوع پیش زمینه بحث حاج آقا نورالله است. وی بر اساس آن‌ها اعتقاد دارد که «این اموالی که به اسم مالیات و وجوهات از ملت فقیر بیچاره که نتیجه یکساله زحمت فقرا و ضعفا است، می‌گیرند، باید صرف در امور و اصلاح خود رعیت بشود که رواج تجارت صناعت آن‌ها را بدهند و طرق و شوارع آن‌ها را مامون و اسباب آسودگی آن‌ها را فراهم و ارزاق آن‌ها را ارزان نمایند و حفظ حدود و ثغور مملکت اسلامی کرده و از هر جهت ملت نجیب فقیر را از قید اسارت و مذلت برهانند و تمام وجوهی که از آن‌ها می‌گیرند، با اطلاع وکلای مجلس دارالشورا، بلکه با اطلاع تمام افراد ملت به مصارف خود آن‌ها رسانیده، دیناری از آن‌ها را در غیر مصالح ملت و مملکت صرف ننمایند» و وجوهی که به عنوان مالیات از رعیت گرفته می‌شود، به طور عدل و انصاف و صحت باید باشد.<ref name=":0" />
*بر مردگانى که کفن غیر داخلى بر آنها پوشانده شده، نماز نگزارند.
*خود و پیروانشان از پارچه هاى ایرانى استفاده کنند و متخلّفان از این اصل را احترام نکنند.
*در میهمانیهاى اسراف کاران شرکت نجویند، خود نیز در میهمانیهایشان از اسراف بپرهیزند و به یک نوع غذا بسنده کنند.
*معتادان به مواد مخدر را خوار شمارند، آنها را احترام نکنند و به خانه هایشان نروند.<ref>مرکز بررسى هاى اسلامى، تاریخ و فرهنگ معاصر، ج 1، صص 120 و 121.</ref>


=== '''نفی وابستگی''' ===
وی همچنین با تأسیس مؤسسه هاى اقتصادىِ مردمى به مقابله با ورود کالاهای فرنگی به کشور و جلوگیری از ورشکستگى کارگاه های تولید داخلی پرداخت. شرکت اسلامیه یکى از این مؤسسه ها بود که هر ایرانى مى توانست از یک تا ده هزار سهم در این شرکت خریدارى کند و بیگانگان حق خرید یا نگاهدارى سهامش را نداشتند.
هر نوع وابستگی که دنیای اسلام را به دنیای بیگانه محتاج کند، نزد وی مذموم است. وضع شرایط زمانی که از خارج بر دنیای اسلام تحمیل می‌شد، فضایی را پدید آورده بود که وی اسلام را در بد‌ترین موقعیت اجتماعی - سیاسی می‌دید; از این رو معتقد بود: امروز دنیای اسلام در خطر است و با این معاهده که بین دولتین روس و انگلیس شده، تسلط کفر بر اسلام اگر معلوم نباشد، مظنون است. امروز روزی است که اسلام غریب است و کفار اطراف مسلمین را احاطه نموده و در صدد تسلط و حمله بر مسلمانان هستند. وی معتقد است که باید خود را به علوم جدید روز برای مقابله با بیگانه و همچنین حفظ اسلام مسلح کرد.<ref name=":0" />


== درگذشت ==
==آثار==
حاج آقا نورالله اصفهانی در شب ۴ دی ۱۳۰۶ ش به طور ناگهانی درگذشت. برخی معتقدند با توجه به کسالت او، رضاشاه اعلم الدوله پزشک مخصوص خود را برای به قتل رساندن حاج آقا به قم فرستاد. اعلم الدوله نیز با تزریق آمپول هوا وی را به شهادت رساند و در نجف اشرف‌، ‌در مقبره کاشف الغطاء به خاک سپرده شد. با مرگ او «هیئت مهاجرین قم» نیز از هم پاشیده شد. مدرس در مدرسه سپهسالار که خود تولیت آن را به عهده داشت مراسم با شکوهی برگزار کرد و از مقام و موقعیت او تجلیل نمود.<ref>مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۴، ص ۱۷ـ۱۹.</ref>
رساله «مقیم و مسافر » از آثار اوست که هدف اصلی رساله، نقد استبداد سیاسی حاکم در جامعه می باشد.
<br />
<br />
==وفات==
حاج آقا نورالله اصفهانی در شب ۴ دی ۱۳۰۶ ش به طور ناگهانی درگذشت. برخی معتقدند با توجه به کسالت او، رضاشاه اعلم الدوله پزشک مخصوص خود را برای به قتل رساندن حاج آقا به قم فرستاد. اعلم الدوله نیز با تزریق آمپول هوا وی را به شهادت رساند و در نجف اشرف‌، ‌در مقبره کاشف الغطاء به خاک سپرده شد.<ref>مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی، صص 19-17.</ref><br />


== پانویس ==
==پانویس==
<references />
<references />


== منابع ==
==منابع==
 
*نجفی، موسی، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، ج۲، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۷۸.
*رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲.
*مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۴.
*جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، قم: معروف، چاپ دوم، 1382.
*صوفی نیارکی، تقی، حیات و اندیشه سیاسی حاج آقا نورالله اصفهانی، مجله آموزه، شماره ۳، تابستان 1382.


* صوفی نیارکی، تقی، مجله آموزه، شماره ۳، ۱۳۸۷.
[[رده:علمای قرن 14]]
* نجفی، موسی، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، ج۲، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۷۸.
[[رده:خاندان مسجد شاهی]]
* نجفی، موسی، اندیشه تحریم و خودباوری در تاریخ سیاسی ایران، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، چاپ چهارم تابستان ۱۳۹۵.
[[رده:فعالان سیاسی]]
* رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲.
[[رده:مدفونین در حرم حضرت علی(ع)]]
* مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۴، ص ۱۷ـ۱۹.
[[رده:نیازمند درج الگو اطلاعات عالم]]

نسخهٔ ‏۱۱ دی ۱۴۰۱، ساعت ۱۲:۱۲

نورالله نجفی اصفهانی (۱۲۷۸ق- ۱۳۴۶ق) مشهور به حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی از فقیهان مشروطه‌خواه در اواخر دوره قاجار. او از حامیان و فعالان نهضت مشروطه در ایران بود و در مخالفت با سیاست‌های رضاخان و در اعتراض به قانون نظام اجباری، با گروهی از عالمان اصفهان به قم مهاجرت کرد. وی جزء مؤسسین شرکت اسلامیه، اولین شرکت سهامی در ایران بود.

حاج آقا نورالله اصفهانی.jpg


زندگی‌نامه و تحصیلات

ولادت

مهدی پنجمین فرزندمحمدباقر آقا نجفی اصفهانی، در سال 1278ق در اصفهان متولد شد. وی بعدها به «نورالله» شهرت یافت.

خاندان

حاج آقا نورالله نوه محمدتقی رازی اصفهانی، صاحب کتاب اصولی مشهور «هدایة المسترشدین» و محمدتقی آقا نجفی اصفهانی برادر اوست

تحصیلات

او ابتدا از محضر ملا محمد نقنه اى بهره برد و سپس در محفل علمى پدر حضور یافت و در سال 1295ق برای تکمیل تحصیلات راهی عتبات عالیات شد. او ابتدا در نجف و سپس در سامرا اقامت گزید و از محضر اساتید استفاده برد. حاج آقا نورالله در سال ۱۳۰۰ق پس از طی مراحل عالی دروس حوزوی به اصفهان بازگشت، و تدریس را تا حدود سال 1307 ق ادامه داد.[۱]

اساتید

اساتیدی که به ایشان اجازه اجتهاد و روایت داده اند، عبارتند از :

  1. آیت الله میرزا حبیب الله رشتی
  2. آیت الله میرزا حسن شیرازی
  3. محمد طه نجف
  4. سید صدر الدین کاظمینى
  5. میرزا حسین بن میرزا خلیل تهرانى
  6. سید محمد کاظم طباطبایى یزدى[۲]


فعالیت‌ها

فعالیت‌های تبلیغی

در سال ۱۳۲۰ ق او به منظور خنثی کردن تبلیغات ضد اسلامی یکی از کشیش های اروپایی، جلسات بحث آزادی را در اصفهان دایر کرد که این جلسات به «انجمن صفاخانه» معروف شد. او هرماه نشریه اى به نام «الاسلام» منتشر مى ساخت و مجموعه مناظره هاى مسلمانان و مسیحیان را در اختیار علاقه مندان قرار مى داد. تأسیس اداره دعوت اسلامى و انجام مناظره هاى مفصل با کشیشان و روحانیان مذاهب دیگر از دیگر فعالیت های او است.[۳] وی تعدادی کتابخانه، قرائت خانه، بیمارستان و مدرسه ساخت و برای اداره آن‌ها بخشی از اموالش را وقف کرد.

فعالیت‌های سیاسی

  • در سال ۱۳۰۷ ق به همراه برادرش آقا نجفی به مبارزه با بابی‌ها پرداخت که موجب تبعید آن دو به تهران شد. وی همچنین در جریان قیام تنباکو فعالیت داشت.
  • در جریان جنبش مشروطه و مهاجرت کبرا، به جمع مهاجرین و متحصنین قم پیوست و پس از پیروزی مشروطه‌خواهان، نخستین انجمن ملی را با نام «انجمن مقدس ملی اصفهان» به همراهی گروهی از علما و بزرگان، از جمله سید حسن مدرس تشکیل داد.
  • به دنبال به توپ بستن مجلس و برچیده شدن موقت مشروطیت، «انجمن مقدس ملی اصفهان» منحل شد و از طرف شاه، اقبال الدوله کاشی به حکومت اصفهان منصوب گردید، حاج آقا نورالله و سید حسن مدرس به همراه جمعی دیگر از آزادیخواهان، انجمن سری تشکیل دادند و خود را برای مبارزه با استبداد آماده کردند. در سال ۱۳۲۹ق، حزب دموکرات در اصفهان در صدد ترور حاج آقا نورالله اصفهانی برآمد. او که خود را در معرض خطر می‌دید، به عتبات عالیات رفت و مراجع مشروطه‌خواه را در جریان حوادث ایران گزارد.
  • در آستانه جنگ جهانی اول حاج آقا نورالله به اصفهان بازگشت و در پی مهاجرت اغلب وکلای مجلس و سر‌شناسان آزادیخواه تهران به اصفهان به کمک آنان شتافت و با همدستی آنان و اداره ژاندارمری به قوای متفقین اعلام جنگ داد و مراکز و مؤسسات حساس انگلیسی‌ها را در اصفهان تصرف کرد، اما با هجوم قوای روس به اصفهان به عراق پناه برد تا اینکه پس از پایان جنگ دوباره به اصفهان بازگشت.[۴]
  • مهاجرت حاج آقا نور الله اصفهانی و جمعی از علمای اصفهان و سایر نقاط کشور به قم و تحصن در مخالفت با نحوه اجرای قانون نظام اجباری در سال ۱۳۰۶ش آخرین حرکت سیاسی حاج آقا نورالله اصفهانی بود که به مهم‌ترین و بزرگ‌ترین حرکت سیاسی دوره سلطنت رضاشاه تبدیل شد. در پی این حرکت ایشان در قم گروهی به نام «هیئت علمیه و روحانیه مهاجرین قم» را تشکیل داد. تلگراف هایی از طرف وی به مجلس شورای ملی و رئیس الوزراء مخابره شد. سید حسن مدرس که در این زمان جزء نمایندگان اقلیت مجلس و از مخالفان رضاخان بود طی تلگرافی به حاج آقا نور الله، اقدام او را تأیید کرد و حمایتش را از علمای مهاجر اعلام داشت.

اندیشه های سیاسی

  • تشکیل حکومت قدر مقدر
  • لزوم حاکمیت قوانین الهی
  • برتری تمدن اسلامی بر تمدن غربی
  • مشروطه(حاکمیت با قوانین الهی است)
  • آزادی(مطابق با کتاب و سنت)
  • مساوات اجرای حکم الهی برای همه افراد
  • ساختار کارآمد در حکومت قدرمقدور که شامل ساختار حاکمیت الهی، مجلس و مردم است
  • نظارت بر توزیع درآمد و مالیات
  • نفی هر نوع وابستگی که دنیای اسلام را به دنیای بیگانه محتاج کند[۵]

مبارزه با سلطه اقتصادی بیگانگان

حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی طی یک اقدام بدیع در اواسط جمادی‌الاول ۱۳۲۴ و در آستانه مهاجرت علمای تهران به قم (مهاجرت کبری)[۶]، به همراهی ۱۳نفر از علمای طراز اول اصفهان[۷] از جمله آقا نجفی اصفهانی، محمدحسین فشارکی، سید ابوالقاسم دهکردی، شیخ مرتضی ریزی، میرزا محمدتقی مدرس، سیدمحمدباقر بروجردی، میرزا محمد مهدی جویباره‌ای، میرزا ابوالقاسم زنجانی، آقامحمدجواد قزوینی و رکن‌الملک شیرازی موارد زیر را متعهد شدند:

  • در نوشتن اسناد و احکام تنها از کاغذ ایرانى بهره گیرند.
  • بر مردگانى که کفن غیر داخلى بر آنها پوشانده شده، نماز نگزارند.
  • خود و پیروانشان از پارچه هاى ایرانى استفاده کنند و متخلّفان از این اصل را احترام نکنند.
  • در میهمانیهاى اسراف کاران شرکت نجویند، خود نیز در میهمانیهایشان از اسراف بپرهیزند و به یک نوع غذا بسنده کنند.
  • معتادان به مواد مخدر را خوار شمارند، آنها را احترام نکنند و به خانه هایشان نروند.[۸]

وی همچنین با تأسیس مؤسسه هاى اقتصادىِ مردمى به مقابله با ورود کالاهای فرنگی به کشور و جلوگیری از ورشکستگى کارگاه های تولید داخلی پرداخت. شرکت اسلامیه یکى از این مؤسسه ها بود که هر ایرانى مى توانست از یک تا ده هزار سهم در این شرکت خریدارى کند و بیگانگان حق خرید یا نگاهدارى سهامش را نداشتند.

آثار

رساله «مقیم و مسافر » از آثار اوست که هدف اصلی رساله، نقد استبداد سیاسی حاکم در جامعه می باشد.

وفات

حاج آقا نورالله اصفهانی در شب ۴ دی ۱۳۰۶ ش به طور ناگهانی درگذشت. برخی معتقدند با توجه به کسالت او، رضاشاه اعلم الدوله پزشک مخصوص خود را برای به قتل رساندن حاج آقا به قم فرستاد. اعلم الدوله نیز با تزریق آمپول هوا وی را به شهادت رساند و در نجف اشرف‌، ‌در مقبره کاشف الغطاء به خاک سپرده شد.[۹]

پانویس

  1. ↑ نجفی: اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، ج۲، صص ۶ - ۹.
  2. ↑ مهدوی، تاریخ علمى و اجتماعى اصفهان در دو قرن اخیر، ج 2، صص 17و 18.
  3. ↑ جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، ص523.
  4. ↑ رجبی، علمای مجاهد، صص 63-62.
  5. ↑ صوفی نیارکی، تقی، حیات و اندیشه سیاسی حاج آقا نورالله اصفهانی، مجله آموزه، شماره ۳، صص320-275.
  6. ↑ نجفی، حکم نافذ آقا نجفی، ص184.
  7. ↑ رجایی، تاریخ مشروطیت اصفهان، ص217.
  8. ↑ مرکز بررسى هاى اسلامى، تاریخ و فرهنگ معاصر، ج 1، صص 120 و 121.
  9. ↑ مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی، صص 19-17.

منابع

  • نجفی، موسی، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، ج۲، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۷۸.
  • رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲.
  • مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۴.
  • جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، قم: معروف، چاپ دوم، 1382.
  • صوفی نیارکی، تقی، حیات و اندیشه سیاسی حاج آقا نورالله اصفهانی، مجله آموزه، شماره ۳، تابستان 1382.
برگرفته از «https://wiki.esfhozeh.ir/index.php?title=نورالله_نجفی_اصفهانی&oldid=37282»