مدرسه سلطان محمد سلجوقی

ویژگی های ذکر شده اثر توسط مرحوم مهدوی

سال ساخت	قبل از صفوی
آدرس	در هارون ولایت، محله ی «دار البطّیخ» قرار گرفته است.
وضعیت:	تخریب شده است.
علّت نام گذاری:	به نام بانی
کد مؤلف	AUTHORCODE00453AUTHORCODE

تحقیق مرحوم مصلح الدین مهدوی

مرحوم سید مصلح الدین مهدوی در کتاب اصفهان دارالعلم شرق اینگونه ذکر کرده اند: [تاریخ فرهنگ اصفهان] سلجوقیان در ری و اصفهان بناهای بسیار ساختند و در ترویج علم و دانش در آغاز سلطنت خود مساعی وافی و کافی به کار بردند، ثمره ی کوشش و مجاهدت و بذل توجه و عنایت آنان، اوج فرهنگ و هنر در دوران فرمانروایی ایشان بوده است.

سلطان محمّد سلجوقی (498 تا 511 ه) در اصفهان مدرسه عظیمی ساخت و برای آن کتابخانه ای بزرگ فراهم آورد و این مدرسه سالیان دراز به صورت دانشگاهی اسلامی در تربیت و پرورش دانشمندان و طالبان علم نقشی برجسته و بزرگ ایفا کرده است.

حمداله مستوفی در «تاریخ گزیده» می نویسد: سلطان محمّد به غزای هندوستان رفت و جنگی سخت کرد و از بت خانه هندوستان بتی که مهتر بتان بود، سنگین به وزن نزدیک ده هزار من بیرون آورد هندوان از او برابر مروارید عشری می خریدند، نفروخت و گفت مردم باز گویند که آذر بت تراش و محمّد بت تراش آن بست را به اصفهان آورد و جهت خواری در آستانه مدرسه ای که خوابگاه سلطان است انداخت و امروز همچنان است.

درگذشت سلطان محمّد را رابع عشرین ذی الحجه سنه احدی عشر و خمس مئه نوشته اند.

«511 هجری قمری» امروز نیز خوشبختانه قسمتی از بنای مدرسه و مناره ای که در کنار آن بوده و پابرجاست و بنا به نوشته حمداله مستوفی آرامگاه سلطان محمّد سلجوقی نیز آنجا است.

این بنا در مقابل در ورودی صحن هارون ولایت و متصل به مسجد علی قرار دارد، در ضلع شمالی آن فعلا مدرسه کوچکی است که ساختمان آن از نظر معماری کاملا به آثار دوران سلجوقی مانند است و باید گفت باقیمانده ی قسمتی از مدرسه سلطان محمّد می باشد. متاسفأنه این مدرسه تاریخی در حال انهدام و ویرانی است و از آن استفاده ای نمی شود.

مدرسه مذکور دو طبقه دارد و دورتادور آن را ایوان های کوچکی فراگرفته که جنب آن حجراتی برای طالبان علم ساخته اند. در جنوب غربی مدرسه مناره مسجد علی قرار دارد.

در این مکان و این بنا روزگاران دراز مدرسه ای بزرگ و کتابخانه ای عظیم قرار داشت که کعبه آمال دانش پژوهان و طالبان علم ایران بود و این مدرسه امروزه به نام مدرسه حاج حسن معروف می باشد و علت آن معلوم نیست.

در گوشه جنوب غربی مدرسه مناره مسجد علی قرار دارد که آن را مناره مسجد سلطان سنجر نیز نامیده اند.

این مدرسه امروزه به حاج حسن معروف است و محتمل است که مدرسه سلطان محمّد سلجوقی باشد و بر سردر این بنا نوشته شده است «أنا مدینه العلم و علی بابها».