مدرسه دربکوشک

ویژگی های ذکر شده اثر توسط مرحوم مهدوی

سال ساخت	قبل از صفوی
آدرس	در مجاورت باب القصر در محله درب کوشک
وضعیت:	تخریب شده است.
علّت نام گذاری:	به دلیل مجاورت با باب القصر
کد مؤلف	AUTHORCODE00453AUTHORCODE

تحقیق مرحوم مصلح الدین مهدوی

مرحوم سید مصلح الدین مهدوی در کتاب اصفهان دارالعلم شرق اینگونه ذکر کرده اند: [مهدوی:] در کتاب «نقباء البشر» (صفحه 379) می گوید: مشار الیه در زمان تحصیل در سال 1217 کتاب مبدأ و معاد تألیف ملا صدرا را در مدرسه باب القصر جهت خود کتابت نموده است.

بنابراین در اوایل قرن سیزدهم مدرسه ای بنام باب القصر در اصفهان معمور و طلبه نشین بوده است. «ظاهرا مراد از مدرسه «باب القصر» همان مدرسه درب کوشک می باشد.»

در کتاب «آثار ملی اصفهان» (صفحه 470) می گوید: مدرسه درب کوشک- مدرسه باقریّه- مدرسه پاشیر.

این مدرسه در محله ی درب کوشک و در مجاورت باب القصر قرار گرفته است و شاید به همین مناسبت آن جا را به نام مدرسه باب القصر نوشته اند اما دلیل شهرت به این نام معلوم نیست.  

نام های دیگر مدرسه

۱)باقریه،

۲)پاشیر ،

۳) باب القصر

علمای مدرسه:

حاج شیخ ابوالقاسم زفره ای معروف به حاج آخوند

حاج ملا حسینعلی صدیقین

حاج شیخ محمد حسین اشنی قودجانی

میرزا علی اصغر شریف

میرزا محمد حسن قاضی عسکر معروف به داور پناه

ملا علی ماربینی

حبیب الله فضائلی

سرهنگ سید حسین نوربخش

شیخ محمد حسین رشتی

شیخ محمد رضا باقری محمودابادی

شیخ حیدر علی صلواتی

ضیاء الدین جناب

آثار مدرسه:

۱): مجموعه ای به شمار ۱۱۵۷ به خط نستعلیق ازعماد بن میرحیدر حسینی در تاریخ ۱۱۱ نوشته شده.

۲): در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران ، نسخه ای از کتاب « سفینه اَلنّجاه » تألیف محمّد بن عبد اَلفتّاح تنکابنی ( فاضل سراب ) موجود است ، که آن را أبو اَلحسن بن میر یحیی کَسکری ، در روز چهارشنبه ۲۶ ربیع اَلثانی سال ۱۱۰۳ در مدرسۀ درب کوشک به اتمام رسانیده است .

۳): در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران ، نسخه ای از «اثولوجیا » ، موجود است که محمّد جعفر بن مختار مازندرانی ، آن را در ماه صفر ۱۰۸۸، در مدرسۀ باقریّۀ اصفهان نوشته است .

۴)  شیخ محمّد صادق بن أبی اَلفتح اصفهانی ، در ابتداء تحصیل ، کتاب « مغنی اَللّبیب » و برخی از کتب درسیِ دیگر را ، در سال ۱۲۰۶ هجری ، در مدرسۀ باقریّۀ اصفهان نوشته است.

۵):در کتابخانۀ فرهنگ اصفهان ، ( کتابخانۀ عمومی ) ، نسخه ای از کتاب کافی وجود دارد، که آن را علی مازندرانی ، در شوّال ۱۰۶۸ وقف بر کتابخانه مدرسه باقریّه نموده ، و تولیت آن را به «آقا سیّد محمّد کاظم بن سیّد سلطان حسین حسینی» واگذار نموده است ، و احتمالاً آقا سیّد محمّد کاظم ، متولی و مدرّس مدرسه نیز بوده است .

۶): یکی از علما با فضیلت به نام شیخ محمد حسین بسطامی کتاب مبدء و معاد ملا صدرای شیرازی را در مدرسه باب القصر در سال ۱۲۱۷ق استنساخ نموده و حاشیه هایی بر مطالب کتاب نوشته و در آخر آن مقاله ای بلیغ و مبسووط در تاریخ فراغت از استنساخ کتاب نوشته .

[مهدوی:] در کتاب آثار ملی اصفهان صفحه 470 می نویسد: مدرسه درب کوشک- مدرسه باقریّه- مدرسه پاشیر

این مدرسه در محله دربکوشک و در مجاورت باب القصر قرار گرفته و از مدارس قدیمی بدون تزئینات می باشد و طلبه نشین است.

ولی در زمان قدیم دارای کاشی کاری معرق و تزئیناتی بوده است که در اثر مرور زمان و ابتلای به ویرانی از بین رفته است و چون در محله درب کوشک واقع شده، به مدرسه درب کوشک و

چون شیری سنگی در آن محل وجود داشته که شهرت محلّی داشته- اما در موقع احداث خیابان جدید تمام آثار این محل از سردرب و شیر از بین رفته است- قرار داشته به مدرسه پاشیر و چون بانی آن باقر نام داشته است، مدرسه باقریّه خوانده شده است. ثبت تاریخی این مدرسه در گردش اداری است. در کتاب «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» (صص 358- 359) می نویسد: یک مدرسه قدیمی که سابقا تزئیناتی از نوع کاشیهای معرّق داشته است به نام مدرسه دربکوشک یا «باقریّه» در مجاورت سردر مزبور و قبرستان سابق درب کوشک واقع شده که طلبه نشین و فعلا هیچگونه تزئیناتی ندارد.

[تاریخ فرهنگ اصفهان] کتیبه سردر آن فرو ریخته ولی اسکلت بنا همچنان سالم مانده است، تنها نامی که دلیل بر مدرسه باقریّه است کتیبه دور سنگاب کوچکی است که در داخل مدرسه موجود است و تاریخ وقف آن محرم سنه 1276 هجری قمری است. به فارسی چنین نوشته «وقف مدرسه باقریّه من محله درب کوشک». در این مدرسه که اکنون نیز تعدادی از حجراتش (حدود 16 حجره) قابل استفاده است عدّه ای از طلّاب اقامت دارند.

[مهدوی:] محله درکوشک از محلات فرعی محله بیدآباد که آن را باب القصر نیز می گویند.

در کتاب آثار ملی اصفهان صفحه 57 گوید: احداث این قصر پیش از قرن هفتم هجری بوده در این محله قبرستانی بزرگ بوده است که ظاهرا جزیی از قبرستان محله بیدآباد محسوب می شده و آثار قبرستان تا سالهای اخیر باقی بوده که قسمتی از آن در جنوب دروازه کوشک قرار داشت که به صورت درمانگاه صحّت و خانه و غیره تبدیل شده است.

در پای دروازه، شیری سنگی بر روی یکی از قبور قرار دارد که هنوز باقی است و بدین مناسبت اطراف آن را پای شیر و یا «پای شیر درکوشک» می گویند. تا حدود هفتاد سال قبل چندین بقعه از آثار قدیم وجود داشته که یکی پس از دیگری توسط مالکین خانه های اطراف خراب شده و جزء خانه های خود نمودند از آن جمله بقعه ای بسیار نفیس و بزرگ بوده که در خانه یکی از شاهزادگان قاجار قرار گرفته و به دست مشار الیه از بین رفت، اما قبرستانی که در اینجا یادآور می شود از قسمت مشرق تا مسجد ذکر اللّه بوده و محل مسجد محل نمازگزاردن بر مردگان بوده است و به همین مناسبت آنجا را «ذکر اللّه» گفته اند.

شرح مدرسه را با عنوان «مدرسه درب کوشک» بیان خواهیم نمود. در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نسخه ای از کتاب «سفینه النجاه» تألیف محمّد بن عبد الفتاح تنکابنی معروف به فاضل سراب موجود است

(صفحه 1991 جلد دهم) که آنرا ابو الحسن بن میر یحیی کسکری در روز چهارشنبه 26 ربیع الثانی سال 1103 در این «مدرسه درب کوشک» به اتمام رسانیده است و این تاریخ تقریبا ده ماه از تاریخ تصنیف کتاب مزبور می گذرد. تاریخ تألیف چهاردهم جمادی الثانی سال 1102 هجری است. در این اواخر مرحوم حاج ملّا حسین علی صدیقین فرزند مرحوم آقا محمّد ابراهیم بن محمّد ربیع عالم زاهد، متقی (متوفی به سال 1368) در آن تدریس می نمود. دیگر از مدرسین این مدرسه، مرحوم آقا میرزا علی اصغر بن حاج میرزا محمّد باقر شریف است که پس از آنکه سالها در مدرسه میرزا مهدی ساکن بود بدین مدرسه انتقال یافته و تا آخر عمر سطوح فقه و اصول را تدریس می نمود. در سال 1384 وفات یافت و در تخت فولاد مدفون گردید.