مدرسه جعفریه

ویژگی های ذکر شده اثر توسط مرحوم مهدوی

سال ساخت	قبل از صفوی
آدرس	خیابان هاتف فعلی روبروی امام زاده سیّد اسماعیل
وضعیت:	به عنوان خانه تصاحب شده است.
علّت نام گذاری:	به احترام سیّد جعفر معروف به امامزاده جعفر
کد مؤلف	AUTHORCODE00453AUTHORCODE

تحقیق مرحوم مصلح الدین مهدوی

مرحوم سید مصلح الدین مهدوی در کتاب اصفهان دارالعلم شرق اینگونه ذکر کرده اند: [مهدوی:] مؤلف دانشمند کتاب «آثار ملی اصفهان» (صفحه 38) به نقل از فهرست مدرسه سپهسالار، جلد دوم، صفحه 421، می گوید: این مدرسه در اصفهان در قرن یازدهم دایر بوده است.

مدرسه ی مزبور بزرگ و دارای حجرات و کاشی کاری شگرفی بوده و در جنب بقعه ی جعفریّه قرار داشته است ولی در قرن اخیر مجاوران، آن مدرسه را به عنوان خانه تصاحب کردند. در «فهرست کتب خطی دانشکده حقوق» (صفحه 182) می گوید: عبد الغفار بن محمّد بن یحیی رشتی در سال 1020 کتاب «لوایح جامی» را در این مدرسه کتابت نموده است. بقعه ی جعفریّه از آثار قرن هشتم هجری

در اصفهان است و تاریخ بنای آن 725 هجری می باشد. مدفون در بقعه سیّد شهید جعفر بن شمس الدّین حسن بن عماد الدّین بن حسین بن محمّد بن علی بن الحسین (ع) (متوفی در نیمه محرم 725) می باشد.

شاردن در سفرنامه خود (صفحه 75) می نویسد: از اینجا گذشته [میدان میر] به مسجد و حمام و قبرستان میرزا اسماعیل [مقصود امامزاده اسماعیل] می رسیم پس دو گرمابه است، یکی حمام شاهزاده خانم و دیگری حمام داروغه که متصل به مقبره بزرگی است که مدفن بی بی بیگم دختر شاه حسن [منظور اوزون حسن آق قویونلو] است. بعد به مدرسه جعفریه که با وجود قدمت ساختمان بسیار زیباست، می رسیم، نقاط مهمّ این مسجد «مدرسه»، از سنگ مرمر و کاشی بنا شده است.

مرحوم انصاری در «تاریخ اصفهان و ری» (صفحه 190) درباره نسب او می گوید:

جعفر بن مرتضی و نسبش سیّد حسن بن حسین بن محمّد بن علی بن الحسین می رسد که با امامزاده احمد از نژاد حضرت امام باقر (ع) می باشد ...

معلوم می شود شهادت آن «پدر و پسر» مربوط به خیلی سالها پیش بوده و «امیر حسین چوپانی» از امرای قرن هشتم به دلیل علاقه به تشیّع، این بنا را برپا نموده و درباره مدرسه جعفریّه می نویسد:

مدرسه بزرگ نیز جنب آن بود، دارای حجرات و کاشی کاری های شگرف که از همه کاشیها بهتر می نمود و آن مدرسه را مجاورین جزء خانه های خود نموده و کاشیها نیز مانند سایر کاشیها و عتیقه جات راه برونی گرفت و از این عبارت مستفاد می شود که مدرسه تا زمان مرحوم انصاری (مرحوم انصاری در سال 1355 ه. ق. وفات نموده است) وجود داشته و ایشان آن جا را دیده اند و بعدها از بین رفته است.

مدرسه جعفریه یکی از مدارس بسیار مهم و أرزشمند شیعه در اصفهان ، که متعلّق به دوره های قبل از صفویّه می باشد ، و از نشانه های روشن تفکّر و اعتقاد شیعی در اصفهان ، در قرن هشتم به شمار می رود ، مدرسۀ جعفریّه است ، که در کنار بقعه و مزار امام زاده جعفر علیه السلام « جعفریّه » ( واقع در خیابان هاتف فعلی ) بوده است.

تأسیس مدرسه

این مدرسه ، به احترام و به مناسبت شخصیّت بزرگ علمی و اجتماعی و مبارزاتی عالِم شهید ، سیّد جعفر ( مشهور به امامزاده جعفر ) متوفّی و شهید در سال ۷۲۵ هجری ، تأسیس گشته ، و به نام « مدرسۀ جعفریّه » نامیده می شده است .

معماری مدرسه و بقعه

شاردن در سفرنامه خود می نویسد : سپس به مدرسۀ جعفریّه که با وجود قِدمت ساختمان ، بسیار زیبا است می رسیم . نقاط مهمّ این مسجد ( مدرسه ) از سنگ مرمر و کاشی بنا شده است.

این عبارت نشان می دهد که همانند بقعه جعفریّه ، ساختمان مدرسه ، از استحکام و عظمت و زیبائی برجسته ای برخوردار بوده است .

جابری أنصاری دربارۀ این مدرسه می نویسد : و مقبرۀ جعفریّه ، در صد و پنجاه ذرع تخمیناً ، فاصله با امامزاده اسماعیل علیه السلام است ، که گنبد و بقعه و ضریحی دارد ، که برابرش ، قبر سیّد مرتضی پدرش ، در آن صندوق است ، و این مقبره را بنائی عالی و وسیع بود ، و کاشی کاری معرّق ممتاز ، از بهترین کاشی کاری های قدیم ، و مدرسۀ بزرگ نیز جنب آن بود، دارای حجرات و کاشی کاری های شگرف ، که از همه کاشی ها بهتر می نمود ، و آن مدرسه را مجاورین ، جزو خانه های خود نموده ، و کاشی ها نیز ، مانند سایر کاشی ها و عتیقه جات ، راه برونی گرفت .

نسب جعفریه

و خود جعفریّه ، سیّد جعفر بن سیّد مرتضی و نسبش به سیّد حسن بن حسین بن محمّد بن علیّ بن اَلحسین می رسد ، که با امامزاده أحمد علیه السلام ، از نژاد حضرت امام محمّد باقر علیه السللام می باشند ، و شهامتی در سیّد بوده ، که روی سنگ قبرش نوشته ، صاحب شمشیر و قلم هر دو بوده ، و شجاع و پهلوان و رشید ، و پدر و پسر ، هر دو را شهید می نویسند ، و مقاماتی شامخ و ألقابی عالی ، برای آنها رقم می نمایند.

آثار علمی مدرسه و بقعه

آثاری از دورۀ آبادی و فعّالیّت علمی در این مدرسه ، باقی مانده است که ، ذیلاً به برخی از آنها اشاره می نمائیم :

۱- در میان کتب خطّی دانشکدۀ حقوق ، نسخه ای از « لوایح جامی » ، به خطّ عبد الغفّار بن محمّد بن یحیی رشتی وجود دارد ، که در سال ۱۰۲۰ آن را در مدرسه جعفریّه نوشته است.

۲- در فهرست کتابخانۀ مجلس شورای ملّی ، از نسخه ای از تفسیر « التّحریر » شرح تحریر مجسطی ، از نظام نیشابوری ، حسن بن محمّد (م - ۷۳۰) یاد شده ، که به خطّ نستعلیق ریز نوشته شده ، و کاتب آن در سال ۱۰۲۶، نسخه را در مدرسۀ جعفریّه اصفهان نوشته ، و به پایان رسانیده است.

٣- نسخه ای از کتاب مطوّل به خطّ نسخ صادق بن أمین ، در کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار وجود دارد ، به شماره ۱۰۵۹، که در سال ۱۰۵۰ ، در مدرسۀ جعفریّه اصفهان نوشته شده است.

۴- در کتابخانۀ ملّی ملک ، نسخه ای از قواعد اَلأحکام علاّمه حلّی وجود دارد، به شمارۀ ۱۹۱۹، که به خطّ نستعلیق محمّد رضا بن قاضی محمّد چکانی می باشد ، و در سال ۱۰۵۳ در مدرسۀ جعفریّۀ اصفهان نوشته شده است.

.مدرسه جعفریّه ، از زمان تأسیس تا دورۀ صفویّه ، و سپس تا أوائل قرن چهاردهم ، باقی بوده ، چنانچه از عبارت مرحوم جابری أنصاری « متولّد ۱۲۸۷ و متوفّای ۱۳۷۶ قمری » بر می آید ، که نوشته است:

(... و مدرسۀ بزرگ نیز جنب آن بود ، دارای حجرات و کاشی کاری های شگرف ، که از همه کاشی ها بهتر می نمود ... ) ، و پس از آن در أثر حوادث گوناگون ، بالأخص حاکمیّت و تهاجم ضدّ دینی حکومت پهلوی أوّل ، مدرسۀ جعفریّه ویران گردیده ، و فقط بقعه جعفریّه و بقعه امامزاده مرتضی ، باقی مانده ، و بخش مهمّی از صحن و ساختمان های متعلّق به جعفریّه ، به تصرّف غاصبین در آمده ، و بقعه ها نیز ، تقریباً متروکه گردیده بود.

آبادانی بقعه

در سال ۱۴۰۷ قمری ، پس از فوت بانوی صالحه ، و زاهدۀ عابده « حاجیه خانم منصوره فقیه أحمد آبادی » بنت مرحوم آیه اَلله ، حاج سیّد محمّد تقی موسوی احمد آبادی ( صاحب کتاب مکیال المکارم ) و دفن آن سیّدۀ صالحه ، در صحن امامزاده جعفر علیه السلام ، این کمترین ( با کمک پدر و برادرانم ) تعمیرات قابل توجهی را در مورد بقعه ها و صحن امامزاده أنجام دادم ، و بقعه ها از حالت متروکه در آمد، و پس از فوت پدر بزرگوارم « مرحوم آیه اَلله ، حاج سیّد مرتضی موحّد ابطحی قُدِسُ سره » در تاریخ نهم جمادی الثّانیه ۱۴۱۳ قمری ( أیّام فاطمیّه ) و دفن ایشان در بقعۀ جعفریّه علیه السلام ، تعمیرات ادامه یافت ، و هم اکنون ، مزار شریف دو امامزادۀ بزرگوار ، مورد توجّه زائرین قرار گرفته ، و محلّ اجتماع و توسّل معنوی مردم با ایمان و ولایت می باشد .