این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
عبدالغفار نجم الدوله
عبدالغفار نجم الدّوله فرزند میرزا علی محمّد محلّه نوئی اصفهانی دانشمند گرانمایه، منجم، ریاضیدان و جغرافیدان نامدار دوره قاجاریه، از مفاخر علمی ایران.
زندگی‌نامه
وی در ذیقعده 1259ق [و به نوشته برخی از نویسندگان: ربیع الاوّل 1255ق] متولّد شده و تحصیلات خود را نزد پدر انجام داده و بسیاری از علوم را با مطالعه آموخت [او قبل از 20 سالگی به تدریس در مدرسه دارالفنون مشغول شد و در آن مدرسه حساب، هندسه، مثلثات، جبر، نقشه کشی، مسّاحی، پل سازی، تدابیر جنگی و جغرافیا را تدریس کرد. از اقدامات او تهیه اولین آمار جمعیت شهر طهران در سال 1284ق و تهیه نقشه شهر طهران در سال 1309ق بود. همچنین در سال 1299ق جهت بررسی اوضاع خوزستان جهت احداث سد در اهواز، با جمعی از مهندسین، به خوزستان رفت که حاصل آن کتاب «سفرنامه عربستان» (خوزستان) است.
او در دربار ناصرالدّین شاه منصب منجم باشی را پذیرفته و در سال 1290ق لقب «نجم الملک» و سپس نجم الدّوله را دریافت کرد. کتاب های او اغلب در مدرسه دارالفنون تدریس می شدند. نجم الدّوله از بنیان گذاران علوم جدید در ایران خصوصا جغرافیا به شمار می رود.]
آثار
کتب زیر از تألیفات اوست:
[1. «ابعاد مابین بلاد» که در سال 1279ق تألیف شده و به شماره 4248 در کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی در قم نگهداری می شود.[۱]] 2. «اصول مثلثات مستقیم الخطوط»3. «اصول علم جغرافیا» که در سال 1289ق چاپ سنگی شده است.
4. «اطلس تازه جغرافیا» 5. «بدایه الجبر» مطبوع 6. «بدایه الحساب»، مطبوع 7. «بدایه الهندسه»، در سال 1322ق در طهران چاپ سنگی شده است. [8. «اصول هندسه» یا «کفایه الهندسه» که به شماره 5/10320 در کتابخانه آیت اللّه مرعشی در قم موجود است.[۲]] 9. «بدایه النّجوم» 10. «ترجمه آسمان» تألیف: «کیلمن» فرانسوی، موجود به شماره 3638 در کتابخانه ملک طهران[۳] 10. «ترجمه اصول حکمت فلسفه» تألیف: «موسیو لابه ادوارد بارب»، موجود در کتابخانه دانشکده حقوق طهران[۴] [11. «تشخیص نفوس دارالخلافه» یا «آمار جمعیت طهران» که به شماره 5/9813 در کتابخانه آیت اللّه مرعشی در قم موجود است.[۵]] 12. «تطبیقیّه» 13. «حساب جدید» [14. «حل مسائل سبع» در حال مسائل هفت گانه مذکور در کتاب «خلاصه الحساب» مطبوع [14. «فروع علم جغرافیا» 15. «قانون ناصری» در هیئت جدید نسخه ای از آن در کتابخانه مؤسسه کاما گنجینه مانکجی، در شهر بمبئی هند[۶] و نسخه ای دیگر در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره 9884 موجود است.[۷] 16. «سفرنامه خوزستان» که به چاپ رسیده [و نسخه های خطی متعددی از آن در کتابخانه های مجلس سنای سابق و مرکزی دانشگاه طهران موجود است.[۸]] 17. «کافی در ترسیم کانونی نقشه های توپوگرافی» موجود به شماره 939 در کتابخانه مرکزی دانشگاه طهران.[۹] 18. «کفایه الجغرافی» که در سال 1319ق چاپ سنگی شده است. 19. «کفایه الحساب» که در سال 1291ق چاپ سنگی شده است. 20. «مثلثات البسیطه» 21. «نهایه الحساب» 22. «وسیط الحساب» 23. «هیئت جدید» 24. «جدول لگاریتم»[۱۰]
وفات
او سرانجام در 14 جمادی الاولی 1326ق در طهران وفات یافته [و در مقبره صفائیه شهرری مدفون شد.[۱۱]
پانویس
- ↑ فهرست مرعشی، ج11، ص247؛ تراجم الرجال، ج1، ص310.
- ↑ فهرست مرعشی، ج26، صص 261 و 262.
- ↑ فهرست ملک، ج2، ص4.
- ↑ فهرست حقوق، ص15.
- ↑ فهرست مرعشی، ج25، صص 141 و 142.
- ↑ فهرست نسخه های خطی فارسی بمبئی، ص3.
- ↑ فهرست رضوی، ج8، ص258.
- ↑ فهرستواره کتاب های فارسی، ج1، صص 107 و 108.
- ↑ فهرست اهدایی مشکاه به دانشگاه، ج4، ص929.
- ↑ مهدوی، مصلح الدین،اعلام اصفهان (کتاب)، ج4، ص275-276
- ↑ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج2، صص 779 و 780؛ تاریخ طهران (بلاغی) ، ص250؛ الذریعه: مُجَلَّدات مختلف؛ ریحانه الادب، ج6، ص136؛ مکارم الآثار، ج5، صص 1599 و 1600؛ نقباء البشر، ج3، ص1148؛ القاب رجال دوره قاجاریه، ص195؛ فرهنگ معین، ج6، ص2109؛ جغرافیا در ایران، صص 127-129؛ المآثر و الآثار (چهل سال تاریخ ایران) ، ج1، صص 259 و 260؛ تاریخ مؤسسات تمدّنی جدید در ایران، ج1، ص285؛ شرح حال رجال ایران، ج2، صص 273 و 274؛ مؤلفین کتب چاپی، ج3، صص 891-894.
منبع
برگفته از کتاب: مهدوی، مصلح الدین،اعلام اصفهان (کتاب)، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386ش.