این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
حسین بن علی طغرائی اصفهانی
مؤیّد الدّین ابواسماعیل حسین معروف به «طغرائی » و ملّقب به «فخرالکتاب»، ادیب فاضل و شاعر ماهر قرن پنجم و ششم هجری است.
زندگینامه
وی فرزند علی بن محمّد بن عبدالصّمد اصفهانی است و نسب او به «ابوالاسود دُئِلی» منتهی می شود. او در سال 448ق متولّد شده و به تحصیل پرداخت و در شعر و ادب استادی توانا و در علوم مختلف خصوصاً کیمیا، دانشمندی ماهر گردید و پس از مدتی به دربار سلطان محمّد سلجوقی راه یافت و عهده دار «دیوان طغرا» گردید و به «طغرایی» شهرت یافت .
او پس از مرگ این پادشاه در سال (511ق ) در موصل به سلطان مسعود فرزندش پیوست و به وزارت او رسید. در جنگی که بین سلطان مسعود بن محمّد سلجوقی و برادرش سلطان محمود اتفاق افتاد، سپاهیان سلطان مسعود در نزدیکی اسدآباد همدان عزیمت یافته و شکست خوردند و طغرایی به اسارت درآمد. در این هنگام شهاب اسعد که رئیس تحریرات بود و کمال الملک علی سمیرمی وزیر سلطان محمود که از پیشرفت کار مؤیدالدّین طغرایی به هراس افتاده بودند، او را به داشتن عقاید فاسد و الحاد متهم ساخته و نزد شاه به بدگوئی پرداختند.
بار اول طغرایی اشعاری خواند و از خود رفع اتهام کرد و شاه از قتل او چشم پوشید، امّا آن دو به توطئه و سعایت خود ادامه دادند و عاقبت شاه دستور کشتن استاد طغرایی را صادر کرد و این چنین او به شهادت رسید. طغرایی از شیعیان راسخ العقیده بوده و علوم علماء و مؤلّفین شیعه او ستوده اند.[۱]
استاد طغرائی به فارسی و عربی شعر می سروده است و قصیده «لامیه العجم» با این بیت آغاز می شود:
| اصاله الرّأی صانتنی عن الخطل | و حلیه الفضل زانتنی لدی العطل |
آثار
کتب زیر از تألیفات اوست:
1. «الاحسان فی علم المیزان»
2. «الارشاد الی الاولاد»، که نسخه ای از آن در کتابخانه مجلس در تهران و نسخه دیگر در مجموعه کتابهای اهدایی آقای مشکات به دانشگاه تهران موجود است.
3. «اسرار الحکمه»
4. «تراکیب الانوار»
5. «جامع الاسرار» درباره کیمیا
6. «الجوهر النضیر فی صناعه الاکسیر»
7. «حقایق الاستشهادات» در رد نظر ابن سینا درباره ابطال کیمیا که به شماره 11064 در کتابخانه وزیری یزد موجود است.
8. «دیوان اشعار» که نسخه های آن در دارالکتب المصریه در قاهره و در کتابخانه هایی در برلین، موزه لندن و «سن پطرزبورگ» روسیه موجود است. همچنین در سال 1300 در استانبول به چاپ رسیده است.
9. «ذات القواعد»
10. «رساله خاتمه»
11. «شرح دیوان مُتنبّی»
12. «طغراء الشریفه»
13. «لامیه العجم»:(مشهورترین اثر طغرائی) قصیده ای است به عربی در 59 بیت که مورد توجّه ادبای عرب و ایرانی واقع شده و دهها شرح بر این قصیده نوشته اند؛ از جمله شرح صفدی. بسیاری از مستشرقین اروپایی به تحقیق، ترجمه و چاپ آن اقدام کرده اند؛ از جمله پروفسور بوکوک که آن را به لاتین ترجمه کرده و در سال 1661م. با حواشی بسیار آن را به چاپ رسانیده است.
14. «مصابیح الحکمه و مفاتیح الرّحمه» در علم اکسیر و کیمیا[۲]
وفات
در سال قتل طغرایی بین موّرخان و تراجم نویسان اختلاف است و آن را یکی از سالهای 513 یا 514 یا 515ق ذکر کرده اند که با مقایسه و مطابقت منابع شاید سال 514ق را بتوان پذیرفت.
(در سال 516 کمال الملک سمیرمی توسط غلام طغرایی در چهار بازار بغداد از پای درآمد.)
پانویس
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، صص713-715
- ↑ آثار الوزراء عقیلی، ص262؛ معجم الادباء، ج10، صص 79-56؛ مرآه الجنان، ج3، ص210؛ تاریخ اصفهان و ری، ص115؛ الکنی و الالقاب، ج2، صص 449 و 450؛ راهنمای دانشوران، ج2، ص113؛ ثقاه العیون، صص 80 و 81؛ راحه الصّدور، ص239؛ امل الآمل، ج2، صص 95 و 96؛ ریاض العلماء، ج2، صص 169-166؛ وفیات و الاعیان، ج2، ص185؛ فواید الرضویه، ج1، ص141؛ آثار الشیعه، ج4، صص 52-50؛ الاعلام، ج2، صص 267 و 268؛ شیمیدانان نامی اسلامی، صص 180-177؛ هدیه الاحباب، ص214؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص175؛ تاریخ تشیع اصفهان، صص 276-271؛ لباب الالقاب، ص144؛ اعیان الشیعه، ج27، ص76؛ تاریخ و ادبیات در ایران، ج2، ص1038؛ الذریعه، ج9، ص648 و ج13، ص274 و ج17، ص118 و ج18، ص271 و ج21، ص302؛ روضات الجنات، ج3، ص181؛ ریحانه الادب، ج4، ص57؛ معجم المؤلفین، ج4، ص36؛ الاصفهان (رجال و مشاهیر)، صص 376 و 377، لغت نامه دهخدا، ذیل «حسین»، ص659: تاریخ آداب اللغه العربیه، ج3، ص177؛ کشف الظنون، ج2، صص 1537 و 1539؛ هدیه العارفین، ص409؛ شهداء الفضیله، ص40؛ مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، سال دوازدهم: سال 1344، شماره 47 و 48، صص 452-373، مجله کیهان اندیشه: شماره 54، خرداد و تیر 1373، صص 191-189؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، صص 549 و 55
منبع
- مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.