آذر بیگدلی

حاج لطفعلی بیک فرزند آقا خان بیگدلی: پدرش از اعیان عصر، و حکّام زمان، مورد اعتماد سلاطین صفویّه بوده، و نسب او به بیگدل خان بن ایلدگز بن آغورخان، از نجبای ایل شاملو می رسد.

معرفی

صاحب عنوان از ادبا و گویندگان و شعرا و نویسندگانی است که در بازگشت سبک ادبی به شیوه متقدّمین با دوستان و معاشرین خود (همچون مشتاق و صباحی و هاتف و رفیق و دیگران) تشکیل انجمنی داده و در این راه رنجها برده تا بالاخره در این راه توفیق حاصل نمود. صاحب عنوان در اوایل شاعری «واله» و سپس «نکهت» و در آخر تخلّص «آذر» را انتخاب نمود و به همین تخلّص مشهور گردید. در دستگاه سلاطین افشاریّه و زندیّه مصدر اموری بوده است.

وی مؤلف تذکره ای است در احوال قریب 840 نفر از شعرا و گویندگان زبان فارسی به نام «آتشکده». کتاب او از این نظر که درباره شعرا نظر انتقادی دارد بر دیگر تذکره ها امتیاز دارد.

تالیفات

کتب زیر از آثار اوست:

1- تذکره آذر، یا آتشکده آذر 2- دفتر نه آسمان، در شرح حال شعرای معاصر خودش 3- دیوان اشعار 4- مثنوی یوسف و زلیخا، بر وزن گلشن راز، محتوی 12 هزار بیت.

اشعار

از اشعار اوست در وصف اصفهان. (از مثنوی یوسف و زلیخا):

بود هر کوچه آن، ازهری به ***		ددش از حور، دیوش از پری به
ز عشقش چون زلیخا، مصر شیدا ***		هزارش یوسف از هر کوچه پیدا
به جان شرمنده آن خاک فرّخ ***		سمرقند و چگل، نوشاد و خلخ
ز آبش گر بخارا تر کند کام ***		به خاکش هند را گر دل شود رام
نماند خشگ جوی مولیانش شود ***		بی مشگ موی لولیانش
بتان اصفهان خوبان ارمن ***		کسی با هم نسنجد، عهده بر من
هوایش معتدل چندان که در وی ***		گل اردیبهشتی روید از دی
ز بس گل، کز گل آنجا، آشکار است ***		همه فصلش توان گفتن بهار است
بهشت هشت گانه چهار باغش ***		به از آواز بلبل بانگ زاغش
ز آب زندگی بخ، زنده رودش ***		خضر آورده اسکندر درودش
بدانش به ز نیکان دگر شهر ***		در آن کشور دهد طعم شکر، زهر
رود چون دزد آنجا، پاسبان است ***		به آن وادی چو گرگ آید، شبان است
هوایش طبع هر کس را ملایم ***		نسیمی از بهشت آنجاست دایم
دری از خلد در هر خانه اش باز ***		حمام روضه در بامش به پرواز

چند شعر از یک غزل:

نیم ز لطف تو نومید اگر خطایی رفت ***		گنه ز بنده و بخشایش از خداوند است
ز آسمان نکنم شکوه گر ز کین کشدم ***		چرا که دشمنی او به دوست مانند است
به روز مرگ شنیدم که پیر کنعان گفت ***		که دوست دشمن جان است اگر چه فرزند است
اثر ز ناله آذر به جز گرفتاری ***		مجو که بلبل از آواز خویش در بند است
به شیخ شهر فقیری ز جوع برد پناه ***		به این امید که از لطف خواهدش نان داد
هزار مسأله پرسیدش از مسائل و گفت ***		اگر جواب نگفتی نخواهمت نان داد
نداشت حال جدل آن فقیر و شیخ غیور ***		ببرد آبش و نانش نداد تا جان داد
عجب که با همه دانایی این نمی دانست ***		که حق به بنده نه روزی به شرط ایمان داد
من و ملازمت آستان پیر مغان ***		که جام می به کف کافر و مسلمان داد

وفات

در تاریخ 20 ربیع الثانی سال 1134 متولّد، و در 1195 در اصفهان وفات یافت. محلّ دفن آذر، در اصفهان، در باغ خود در محلّه عبّاس آباد، در کنار مادی فرشادی قرار داشته، و تا این اواخر به نام تکیه آذر معروف بود، و محلّ آن در ملتقای خیابان آذر فعلی وئ مادی در سمت شمال غربی قرار داشت.

منبع

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.