تکیه واله

نمایی از تکیه واله بعد از مرمت

تکیه واله باغ و بقعه مدفن آقا محمدکاظم واله شاعر و عارف و خوشنویس دوران قاجاریه است که میرزا محمدحسین خان صدر اصفهانی حاکم شایسته ی اصفهانی در اول تخت فولاد در کنار غربی خیابان فیض (چهارباغ امین آباد سابق) و در شمال محل دروازه تخت فولاد یعنی خارج از محدوده تخت فولاد به جهت علاقه ی بسیاری که به وی داشت بنا نمود و باغ والهیه نام نهاد.

تاریخ اتمام بقعه ۱۲۲۹ق است.

برای مدفن خود ساخت این نکو بقعه		که چون بهشت نشان آمد و سپهر مثال
نوشت خامه طلعت برای سال که باد		در این سپهر نهان آفتاب اوج و کمال

موقعیت جغرافیایی

این تکیه در حاشیه ی خیابان فیض روبروی تکیه ی فاضل سراب قرار دارد که از جنوب به مسجد رکن الملک، از شرق به خیابان فیض، و از غرب به منازل مسکونی و از شمال به مغازه های تجاری محدود می شود.

مساحت

باغ والهیه بنا به روایت سید مصلح الدین مهدوی مساحتی در حدود ۱۵۰۰۰ متر مربع داشته است که قسمتی برای تکیه حاج محمدجعفر آباده ای و قسمتی جهت احداث مسجد رکن الملک از آن جدا شده و اکنون باقیمانده باغ نزدیک به ۴۵۰۰ متر مربع است که در میان آن و عرصه بقعه قرار دارد.

سبک معماری

معماری بقعه عبارت است از یک گنبد لچمی کوتاه و زیبا با گریو کوتاه متناسب بر روی بقعه با پلان دایره ای شکل که این گنبد و غلام گردش آن با ظرافت خاصی بر روی هشت جرز کوتاه آجری مستقر است که هشت جرز مذکور نیز بر روی هشت ستون سنگی تقریبا دو متری استوانه ای قرار گرفته و واسطه جرزهای آجری و ستونهای سنگی سر ستونهایی است که ابعاد آنها به اندازه سطح مقطع جرزهای آجری است.لذا معماری این بنا یک نوع حالت بی وزنی زیبایی به گنبد بقعه داده که پرواز ملکوتی روح هنرمند را تداعی می نماید.

همچنین هشت ستون مذکور نیز به صورتی قرار گرفته اند که چهار دهانه بزرگ در چهار جهت اصلی و چهار دهنه کوچک در بین آنها به وجود آمده و فاصله بین ستونها تماما باز است و کل بنای بقعه بر سکویی با کرسی نیم متر ساخته شده است. کاشی کاری گنبد و گریو گنبد طرح اسلیمی بر زمینه کاشی فیروزه ای ست و پشت بغل های دهانه ها نیز با طرح اسلیمی بر زمینه فیروزه ای تزئین گردیده است.

از بناهای قبلی این محل سردر ورودی آن بوده که بالای آن روی گچ به خط نستعلیق جمله «انا مدینه العلم و علی بابها» از میرزا حسینقلی کتیبه نویس حک شده بوده است.

البته همایی در کتاب دیگرش «تاریخ اصفهان» مجلد ابنیه و عمارات این خط را از آثار سید حسین اصفهانی چادردوز معرفی کرده است. سنگ قبر واله نیز یک قطعه سنگ مرمر مرغوب است که با خط واله در اواخر عمر نوشته و حجاری گردیده است.

لازم به ذکر است که با وجود این بقعه در وسط باغ والهیه از آن با عنوان تکیه یاد نمی شود چون غیر از قبر صاحب باغ گور دیگری در آن نبوده و کل باغ به صورت عرصه این بقعه است. همچنین در جبهه غربی باغ بنایی چهار فصل وجود دارد که محل تجمع اهل شعر و ادب بوده و شعبه ای از نهر شایج به نام آب۲۵۰ نیز از سمت شمال باغ می گذشته که متأسفانه مسیر مادی مذکور از بین رفته است.

باغ والهیه نیز همچون سایر باغهای اصیل ایرانی از نظر معماری درون گرا بوده و به وسیله دیوار و هشتی و دالان فضای داخل باغ محفوظ بوده که متاسفانه اکنون آن حجاب برداشته شده و با نرده ای فلزی کل باغ و بنا را در معرض دید است. ورودی و هشتی مذکور دقیقاً مقابل ورودی و هشتی تکیه فاضل سراب در سمت مقابل یعنی شرق خیابان قرار داشته و محور هر دو بقعه و سردر منطبق بوده است.

سنگ قبر وی تنها سنگ قبر به خط تعلیق(ترکیبی از خط نسخ، نستعلیق شکسته) در تخت فولاد می باشد که از زیباترین سنگ نوشته های تخت فولاد می باشد. در قسمت غربی تکیه نیز اتاق هایی وجود دارد که محل اقامت و عبادت واله بود.

مشاهیر مدفون

آقا محمدکاظم واله ادیب فاضل و شاعر خوشنویس معاصر با فتحعلی شاه قاجار بود.

او بر سنگ قبر خود چنین نگاشته است:

«ترا خواهم نخواهم رحمتت گر امتحان خواهی

درِ رحمت برویم بند و درهای بلا بگشا»

از اوست:

من نکردم به خدا از درش آهنگ جدایی		که خدا کرد و جداگانه بود کار خدایی
با من چو جفاست کار یارم چه کنم		با یار وفاست چون شعارم چه کنم
چون نیست جفا به اختیارش چه کند		چون نیست وفا به اختیارم چه کنم

منبع

برگرفته از:پایگاه اطلاع رسانی تخت فولاد اصفهان

برگرفته از: عقیلی، احمد، تخت فولاد اصفهان، زیرنظر اصغر منتظر القائم؛ با همکاری مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد (دانشنامه تخت فولاد اصفهان)، چاپ دوم، اصفهان، کانون پژوهش، 1385.