سید محمدعلی طباطبایی وفا زواره ای

سيد محمدعلى طباطبايى فاضل و اديب متخلّص به وفا از شعراى عهـد فتحعلـى شاه قاجار اسـت وى در 29 صـفر سـال 1195 بـه دنياآمـد . پـدرش سـيد محمـدطباطبايى زواره اى از نسل ميرزا احمد مشهور به ميرزا بزرگ فرزند نخست ميرزا آقاعلياى طباطبايى زواره اى بود.

زندگی نامه

شرح حال اين شاعر در تذكره هاى متعدد از جمله تـذكره دلگشـا (بوسـتان دوم)،سفينةالمحمود(ج1 ،ص297 ،(مدايح معتمدى سيد محمدعلى بهار اصفهانى، مصطبه ى خراب(ص207 (و ريحانةالادب(ج4 ،ص297 (و انجمن خاقـان (انجمـن چهـارم ) ومقدمه ى كتاب مآثرالباقريه و حديقةالشعرا آمده اسـت .

مؤلـف حديقـة الشـعرا شـرح حالش را چنين نوشته است: «نام نامى و اسم سـاميش ميـرزا محمـدعلى از سـادات عـالى درجـات زواره ى اردستان و بزرگى جليل الشأن در اصفهان تحصيل انواع كمـالات كـرده و در علـم وفضل گوى سبقت از ماثل و اقران ربوده. مرحوم حـاجى محمدحسـين خـان صـدراصفهانى فرزندان خود را به ايشان سپرده تا از فيض تعليمش بهره مند، ديگر بزرگـان و اعيان نيز صحبت ايشان را طالب و راغب بودهاند و به مناسبت مجانست بيشتر بـاملك الشعراى صبا معاشرت و مصاحبت مى نمود.

در فنون شعر از اساتيدش مى شمارند ولى اكنون كه حالش تحرير مى شود زيـاده از يك قصيده ى ايشان كه برخى از آن نوشـته خواهـد حاضـر نيسـت . ازخاتمـه ى حالشان هم اطلاعى حاصل نشد».

از اساتيد او مى توان به ملا عبدالعظيم بيدگلى اشاره نمود كه از ميرزاى قمى و ملا احمد نراقى اجازه ى اجتهاد داشت كه پدرش سيد محمـد طباطبـايى او را از كاشـان براى تربيت فرزندش وفا به زواره آورد و از همشـاگردان او در دوره دبسـتان سـيدمحمد مظهر و سيد حسين مجمر است. فراگيرى علوم ادبى و عربى و فلسفه و منطق از هفت سالگى نزد اين استاد براى وفا ميسر گرديد و در سن 19 سالگى يعنى سـال1314 ديگر زواره براى او مطلب تازه اى نداشت ناگزير راهى ام القـراى آن روزگـار اصفهان شد و علوم طبيعى، طب، رياضى، فقه، حديث و عروض و قافيـه را در حـدمهارت فراگرفت.

وى از اساتيد خود در اصفهان فقط به نام «سيد يوسف» نـامى كـه ظاهراً حكيم مازندرانى فرزند ميرزا حسين نورى است نام مى برد.

از آثار مهم او كتاب تذكره ى مآثرالباقريه است كـه اظهارنظرهـاى مختلـف را درمورد او به همراه داشته اسـت . مصـحح حديقـة الشـعرا عبدالحسـين نـوايى در ذيـل مرقومات سيد احمد ديوان بيگى مطلبى را بـه نقـل از جلـد دوم كتـاب تـذكره هـاى فارسى ص110 آورده است كه به نحـوى اهانـت بـه دو شخصـيت وفـا و مرحـوم حجةالاسلام سيد محمدباقر شفتى(ره) است و شخصيت عرفانى و وارسته ى مرحـوم سيد كه طبق نوشته هاى بسيارى از بزرگان و مورخان بـر كسـى پوشـيده نيسـت رامورد تعرّض قرار داده است.

تأثير بناى مسجد سيد در تاريخ شهر اصـفهان و وقـايع سرنوشت سازى كه در اين مكان روى داده مؤيد نيت خالص مرحـوم سـيد اسـت وتعابيرى چنين درباره ى اين عالم جليل القدر نشـان از نگـرش غيرمنصـفانه ى مؤلـف كتاب مزبور دارد كه نوشته است: «اين ميرزا محمدعلى زواره اى متخلّص بـه وفـا مؤلّـف تـذكره اى اسـت بـه نـام مآثرالباقريه در شرح حال و اشعار شاعرانى كه حجةالاسلام سـيد محمـدباقر شـفتى فقيه دانشمند و سختگير و پولدار و پولدوست عصر فتحعلى شاه و محمدشاه را مدح گفته و مسجد زيبا و پرخرج و باشكوه و را با نام مسجد سيد توصيف كرده و آفرين خوانده اند».

تذكره مآثر الباقريه به سال 1385 شمسى با مقدمه، تصحيح و تحشيه دكتر حسين مسجدى به زيور طبع آراسته شد. در انجمن خاقان فاضل خان گروسى راجع به وفا چنين نوشته است: «وفا اسمش ميـرزا محمـدعلى از اجلـه ى سـادات خجسـته عـادات طباطبـايى مدينةالسادات زواره است در اصفهان كسب كمالات كرده و علوم رسميه خاصه ادب و مقدمات تتبعى لايق دارد. با اينكه كم كار و تـازه خيـال اسـت در نهايـت پختگـى مى گويد گمان ترقّى به آن مى رود».

سرانجام وى در سال 1248 به بستر بيمارى افتاد و پس از اينكـه در مـاه صـفر همان سال در وصيتى فرزندش صفا را از ارث محروم كرد و فداى اردستانى شاعر وعالم را با دو نفر ديگر ناظر بر اجراى وصيت خود كرد بين ششم تا شانزدهم همـان ماه پاى از سراى خاكى بيرون نهاد و در تكيه ى ميـرزا رفيعـاى نـائينى در اصـفهان مدفون شد.

در حديقةالشعرا قصيده اى به نام وفا نوشته شده است كه چنـد بيتـى از آن رانقل مى كنيم:

مـــاه دو هفتـــه از پـــى تعظـــيم روى او		برداشــته ز فــرق فرنگــى صــفت كــلاه
از ديدنش چه شرح دهـم مـن كـه حـال مـن		چون گشت و چون ز پاى فتادم به يك نگـاه

منبع

برگرفته ازکتاب تذكره شعراي تخت فولاد اصفهان : معرفي شعراي مدفون در تخت فولاد اصفهان، عليرضا لطفي (حامد اصفهاني)، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحي شهرداري اصفهان، 1390.