تکیه میرزا رفیعا

در انتهای قسمت جنوبی تخت فولاد که امروزه محدوده ی نیروی هوایی سپاه قرار دارد، بقعه ی زیبایی متعلّق به دوره ی صفویه وجود دارد. این بقعه مدفن حکیم بزرگوار و فیلسوف عظیم الشان، میرزارفیع الدین طباطبایی نایینی (متوفّی 1082 هجری قمری) و صاحب تألیفات بسیار است که به دستور شاه سلیمان صفوی بر روی قبر آن حکیم بزرگوار ساته شده و به تکیه میرزا رفیعا مشهور است.

وجه تسمیه

بقعة میرزا رفیعا نائینی قبلاً در داخل تکیه ای به نام تکیه میرزا رفیعا قرار داشته که در زمان احداث نخستین فرودگاه در اصفهان تمامی تکیه به جز بقعه موجود، تخریب و تسطیح و جزو عرصه فرودگاه قرار گرفته است. بنای این بقعه یکی از آثار بی نظیر معماری ایرانی اسلامی مربوط به زمان صفویه است که در سال 1337شمسی، سازه و تزئینات آن مرمت و اصالت معماری بنا حفظ گردیده است. در مورد مدفونین در این تکیه شرح مفصلی در کتب «سیری در تاریخ تخت فولاد اصفهان» از سید مصلح الدین مهدوی و «تاریخ اصفهان مجلد ابنیه و عمارات» از جلال الدین همایی وجود دارد.

در محدوده ی هوانیروز تکیه های دیگری نیز بوده که امروزه هیچ اثری از آنها مشاهده نمی شود؛ مثل تکیه سادات طالقانی، تکیه سادات کتابفروش که مشاهیر و بزرگانی در آن مدفون بوده اند(رحمةاللّه علیهما).

موقعیت جغرافیایی

این تکیه و بقعه در منتهی الیه حد جنوبی تخت فولاد و در مجاورت جنوب خیابان سعادت آباد و فعلاً در محوطه فرودگاه قدیمی قرار دارد.

سبک معماری

معماری بقعه عبارت است از بنائی با نقشة هشت ترک منظم و ابعاد 75/3 متر و به فاصله یک متر از اضلاع هشتگانه، هشت ستون بنا گردیده است. مساحت زیر بنا تقریباً 120 متر مربع و شامل هشت جرز خارجی است که با هشت جرز داخلی و دهانه های دور تشکیل رواق مانندی را می دهند که در دهانة شمال شرقی به خاطر وجود صورت قبر و دهانه شرقی به خاطر عبور پله طبقه بالا، این رواق قطع شده است. بر روی رواق مذکور و دهانه های هشت گانه بنا، نیم طبقه ای وجود دارد که به وسیله کلیل احداث شده و پله ارتباطی به بام بنا بر روی پله زیرین در این نیم طبقه تعبیه گردیده است.

معماری گنبد

گنبد بقعه دوپوش است که پوش خارجی آن ناری شکل به ارتفاع تقریبی15 متر مزین به کاشیکاری معرق بسیار زیبا با گریو متناسب به ارتفاع حدود 3 متر است ، مزیت گنبد دوپوش آن است که علاوه بر کاستن فشار زیاد گنبد بر روی بنا، به استحکام و طول عمر آن نیز می افزاید. کاشیکاری گنبد با طرح گره و با نقش (نه و ده و پنج گنبد و طبل) بر زمینه کاشی سفید و گریو گنبد که به خط بنائی مشکی بر زمینه آجری آیت الکرسی با شروع (قال الله تبارک و تعالی) و قسمت آخر کتیبه به عبارت (صدق الله العظیم و صدق رسوله النبی الکریم و نحن علی ذالک من الشاهدین و الشاکرین و الحمدالله رب العالمین) نگاشته است و کتیبه دوم گریو که در زیر کتیبه اول قرار گرفته، به خط بنائی سه رگی (فیروزه ای محاط در دورگ لاجوردی ) بر زمینة آجری شامل اسماءالله پشت بقعه است. شامل : «یا برهان- یا غفران- یا سبحان- یا دیان- یا سلطان- یا حنان- یا منان- یا رضوان »و جاهای خالی میان اسماءالله را با کلمات «یاعلی»، «الحمدالله» و «یامحمد» به خط بنایی از کاشی لاجوردی بر زمینه آجر تزیین شده است (مشاهدات شخصی نویسنده). پوش زیرین گنبد نیز عبارت است از چشمة طاقی با تزئینات شمسه ای زیبا که با قطاربندی شده و تزئینات داخلی بقعه را تشکیل می دهد.

معماری نمای بیرونی

همچنین هر یک از دهانه های هشت گانه نمای خارجی بنا با ارتفاعی خوش تناسب و کشیده که به وسیله یک طاق کلیل زیبا دو قسمت شده و پشت بغلهای فوقانی آنها کاشیکاری معرق و با نقش گره هشت و طبل و ذکر« الله اکبر»و«محمد(صلی‌الله علیه و سلم)» و «علی(علیه‌السلام)» بر زمینه سفید تزئین گردیده است. به نظر می رسد به غیر از یکی از دهانه ها که به عنوان ورودی بقعه بوده و یک دهانه که در مقابل راه پله است، بقیه دهانه ها بوسیلة آجر و کاشی به صورت مشبک بسیار زیبا بسته بوده است. کرسی این بقعه نیز نسبت به اطراف حدود 30 سانتیمتر است.

مشاهیر مدفون

1. میرزا یحیی مدرس بیدآبادی
2. رفیع الدین سید محمد طباطبایی نایینی اصفهانی
3. سیدحسین بشارت
4. شهربانو
5. سید علیرضا صفا قائنی
6. سید محمدکاظم طالقانی
7. آقا سید حسن طالقانی نجفی
8. میرزا سعیدا طباطبایی زواره ای
9. میرزامحمدعلی میرزامظفر
10. میرزا محمدعلی وفازواره ای اردستانی
11. ملامحمدصادق هزار جریبی

منابع

برگرفته از: پایگاه اطلاع رسانی تخت فولاد اصفهان.

برگرفته از: عقیلی، احمد، تخت فولاد اصفهان، زیرنظر اصغر منتظر القائم؛ با همکاری مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد (دانشنامه تخت فولاد اصفهان)، چاپ دوم، اصفهان، کانون پژوهش، 1385.