هداية المسترشدين فی شرح أصول معالم‌الدين (کتاب)

هدایة المسترشدین في شرح أصول معالم الدین

هداية المسترشدين فی شرح أصول معالم‌الدين، به زبان عربى، تأليف شيخ محمدتقى رازى نجفى اصفهانى ايوان كيفى، از اكابر تلامذه و داماد شيخ جعفر کاشف‌الغطاء است.

نویسنده كتاب، به جهت شهرت اين اثر، معروف به «صاحب حاشيه» يا «صاحب هدايه» است.

اين كتاب، در واقع شرح استدلالى كتاب «معالم‌الدين و ملاذ المجتهدين»، نوشته شيخ حسن بن شيخ زين‌الدين و از آثار بسيار ارزش‌مند و از مهم‌ترين كتاب‌هاى اصول، بين متأخرين است و همواره مورد نظر و عنايت دانشمندان بوده است.

مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى، مى‌نويسد: «... اين كتاب(هداية المسترشدين)، از احاطه شيخ و تبحر و تحقيق ايشان در علم اصول حكايت مى‌كند و هميشه آرا و نظريات شيخ مورد بحث و گفت‌وگوى افاضل از حوزويان بوده است.»

ساختار

كتاب، مشتمل بر سه جزء است كه هر جزء، در يك جلد آمده است. نویسنده، در هر مبحث، بخشى از كتاب معالم را ذكر مى‌كند و آن‌گاه، به شرح آن و مناقشه در اقوال علما مى‌پردازد.

گزارش محتوا

جزء اول كتاب، با مقدمه‌اى مفصل آغاز شده كه در آن، توصيفات علما درباره كتاب و شرح حال و تأليفات نویسنده ذكر شده است، پس از آن، به مباحث الفاظ در عناوين متعدد پرداخته شده كه از آن جمله است: تقسيمات الفاظ، حقيقت و مجاز، مشتق، امر و دلالت امر و...

جزء دوم، با مرّه و تكرار شروع شده است. فور و تراخى، مقدمه واجب، مبحث ضد، مبحث ترتّب، واجب تخييرى، واجب موسّع، واجب كفايى، مفاهيم، امر و مدلول آن، مسائل متعلق به اوامر مباحث مطرح شده در اين جلد را تشكيل مى‌دهد.

در جزء سوم، ابتدا، مباحث نواهى مورد مطالعه قرار گرفته است. صيغه نهى، اجتماع امر و نهى، دلالت نهى بر فساد منهى‌عنه، از مباحث اين بخش است. در ادامه نيز مباحث حجت، حجيت شهرت، ادله عقليه، اصالة النفى و در آخر، مباحث اجتهاد، از جمله تجزّى در اجتهاد، شرعيت اجتهاد و ادله اخبارى‌ها بر عدم مشروعيت اجتهاد، مورد بررسى قرار گرفته است.

وضعيت كتاب

اين اثر، بارها در ايران به جهت اهتمام علما به آن مورد طبع قرار گرفته است. اختلاف نسخ كتاب، در پاورقى ذكر شده است. فهرست مطالب هر يك از مجلدات، در انتهاى آن آمده است.

منابع

• مقدمه و متن كتاب.
• پایگاه اطلاع رسانی ویکی نور، تاریخ دسترسی ۱۶ بهمن ۱۴۰۱.