مدرسه علمیه خالصیه

در قرن یازدهم ، در سال ۱۰۷۱ قمری، شخصی به نام میرزا تقی، فرزند مرحوم محمّد باقر دولت آبادی، برای تدریس فقیه محدّث، و محقق نامدار، مرحوم سیّد نعمت الله جزائری، ساخته است .این مدرسه تا أوائل قرن چهاردهم باقی بوده، و سپس به صورت خانه مسکونی در آمده، و آثار بنای قدیمی آن از بین رفته است، ولی در سال ۱۴۰۴ قمری ، زیر نظر آیه الله، آقای حاج سیّد حسن فقیه إمامی دامت برکاته ، به حوزه علمیه برگردانده شد، و از آن سال، به وسیله ایشان تجدید بنای آن شروع گردید.

این مدرسه، در محلّه قدیمی جماله، در کوچه حمام شاه علی، با مقداری فاصله از حمّام شیخ بهائی، و بازار بزرگ و خیابان عبد الرّزاق واقع گردیده، و محله ای که مدرسه در آن واقع شده، طبق تصمیم سازمان میراث فرهنگی کشور، به سبک قدیمی و با حالت سنّتی ابقاء گردیده، و تعمیرات اساسی یافته است، و یادآور شکوه و جلوه کوچه ها و خانه های قدیم می باشد .

نام های دیگر مدرسه

مدرسه خالصیّه، به مناسبت نام بانی آن، مدرسه میرزا تقی، و به مناسبت نام مدرس عظیم الشّأن آن (مرحوم سید نعمت الله جزائری) مدرسه سیّد جزائری نامیده شده، و هم چنین به نام مدرسه حوّا بیگم نیز ، خوانده شده است .

در وجه تسمیه مدرسه ، به نام حوّابیگم، وجوه مختلفی را احتمال داده اند، ولی در سنگ وقفنامه مدرسه و موقوفات آن، که در سال های اخیر پیدا شده، و هم اکنون در دیوار راهرو ورودی مدرسه نصب گردیده، واقف اصلی مدرسه میرزا تقی بن محمد باقر دولت آبادی می باشد، و در ادامه عبارت، همسر واقف، به نام حوریزاد خانم، بنت محمّد حسن دولت آبادی ذکر شده، و او هم أموالی را بر طبق وقفنامه شوهر خود، وقف نموده است، و احتمال دارد حوریزاد خانم، در زبان مشهور خانوادگی، و زبان رایج مردم آن زمان، حوابیگم خوانده می شده، و به مناسبت نام او، مدرسه را به نام حوابیگم خوانده اند .

دو سنگ نوشته تاریخی ، در رابطه با مدرسه

هنگامی که مدرسه خالصیه به حوزه علمیّه برگردانده شد، و شروع به تجدید بنا گردید، دو قطعه سنگ قدیمی در خرابه های مدرسه پیدا شد، که یکی مشتمل بر وقفنامه مفصل مدرسه و سه مسجد آن، و نیز موقوفاتی بر مدرسه و مساجد یادشده، می باشد، و با خطّ زیبا حجّاری شده، و هم اکنون در دیوار راهرو ورودی مدرسه، نصب گردیده است، و دومی به خط محمد رضا امامی خطاط مشهور آن زمان) مشتمل بر عباراتی جالب، و ماده تاریخ مدرسه است، بدین شرح :

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ قَد وُفَّقَ بِبِناءِ هذِهِ المَدرَسَهِ ، فی زَمَنِ دَولَهِ السُّلطانِ اَلأعظَمِ وَ الخاقانِ الأکرَمِ ، مَؤلی مُلُوکِ العَرَبِ وَ العَجَمِ ، قَهرَمان الماءِ والطّینِ ، مُرَوَّجِ مَذهَبِ الأئِمَّهِ المَعصُومینَ علیهم السلام السُّلطانِ بنِ السُّلطان، وَ الخاقانِ بنِ الخاقانِ بنِ الخاقان (یک قسمت که مشتمل بر نام سلطان آن عصر و نام بانی میباشد ، حجّاری نشده است ) ابن مرحوم محمد باقر دولت آبادی ، کتبه محمد رضا الإمامی

این بنا را سه نام نامی آن

که فرح بخش شاب و هم شیخست

أولین مدرسه دوم طیبه

۳۰۹ ۲۶

سیمین خالصیّه تاریخست

۷۳۶

که مجموع کلمات (مدرسه، طیبه، خالصیّه) به حروف أبجد ۱۰۷۱ می شود که مادّه تاریخ مدرسه است .

این دو قطعه سنگ از اسناد ارزشمند تاریخی می باشد و موقوفه بودن یک سری از زمین ها و دکّان ها را اثبات می کند .

از سنگ نوشته وقفنامه بر می آید که، مدرسه خالصیه دو طبقه بوده است .

تجدید بنای مدرسه خالصیه

هم چنان که قبلاً اشاره شد، در سال ۱۴۰۴ قمری ساکنین در محلّ مدرسه که به صورت منزل مسکونی در آمده بود) مدرسه را تحویل آیه الله، آقای حاج سیّد حسن فقیه إمامی دامت برکاته دادند، و معظّم له، با خریدن زمینی در مجاورت مدرسه، به تجدید بنای آن پرداختند.

مدرسه خالصیّه، به صورت دو طبقه ساخته شده، که در طبقه أوّل ۲۲ حجره، و نیز یک سالن بزرگ در طرف جنوبی برای تدریس و سخنرانی) و یک مسجد در طرف غربی، و نیز آشپزخانه و سایر نیازهای مدرسه تأسیس شده است. و در طبقه دوم، ۴۳ حجره ساخته شده، و در هر کدام از طبقه ها، یک منزل کوچک تأسیس گشته، که برای مدرّس مدرسه یا مهمانی که از علماء بزرگ بر مدرسه وارد شود، مورد استفاده قرار گیرد.

شکل کلی نقشه مدرسه، به صورت یک صحن بزرگ و یک حیاط خلوت کوچک (در ضلع جنوب شرقی مدرسه) می باشد، که حجرات مدرسه در أطراف آنها ساخته شده است. نماسازی مدرسه از آجر تراش و کتیبه هایی زیبا و متعدد از کاشی معرق خوش رنگ ترکیب یافته، و در کتیبه ها، شوز و آیاتی از قرآن مجید، أحادیثی در باره علم و عالم، أشعار عربی درباره پیامبر أکرم صلی الله علیه وآله و فاطمه زهراء علیها السلام و أئمه معصومین علیهم السلام و نیز اشعار فارسی نظامی، درباره امام زمان(عج) نقش بسته است.

سیّد نعمت الله جزائری ، أوّلین مدرّس مدرسه خالصیّه

اوّلین و مهمترین مدرّس مدرسه خالصیّه، فقیه و محدّث نامدار و محقّق، مرحوم سیّد نعمت الله جزائری قدس سره، متوفّای ۱۱۱۲ قمری می باشد، که در علوم فقه و حدیث و رجال و تفسیر و فنون ادبی، مجتهد و صاحب نظر بوده، و تحقیقاتی برجسته داشته است، و از شاگردان علاّمه مجلسی، سیّد هاشم بحرانی، ملاّ محسن فیض کاشانی، شیخ حرّ عاملی و ... ، بوده، و تألیفاتی ارزشمند از قبیل: أنوار النّعمانیّه ، شرح بر نهج البلاغه، شرحی کبیر و صغیر بر صحیفه سجادیه، و دو شرح بر تهذیب الحدیث، (یکی در هشت جلد و دیگری در دوازده جلد) داشته، که شمار آنها، به بیش از ۵۰ عنوان بالغ می شود و تعدادی از آنها در ضمن چندین مجلد می باشد.

مرحوم سید جزائری، در شهرهای هویزه، بصره، شیراز، اصفهان، تحصیل علم نموده، و در شهر شوشتر سال ها اقامت و توطّن داشته است .

آن بزرگوار، پس از آنکه سالها در شهرهای مختلف، و در محضر بزرگان علم و اجتهاد و تحقیق، تحصیل علم نموده، به اصفهان مهاجرت می نماید، و به محضر مقدس علامه، ملاّ محمّد باقر مجلسی شرفیاب می شود، و از علم و معنویت آن بزرگمرد بهره می گیرد، و مدّت چهار سال در منزل علاّمه مجلسی اقامت نموده، و سپس با تأسیس مدرسه خالصه، به آن مدرسه نقل مکان می نماید، و مدرّس رسمی آن پایگاه علم و دین، می گردد.

مرحوم سیّد جزائری، چهار سال در مدرسه خالصیّه تدریس نموده، و مجموعه هشت سال در حوزه علمیه اصفهان به تحصیل علم و یا تدریس و تحقیق و تألیف پرداخته است.

جلسات بحث علمی در مدرسه خالصیه

در دوره ای که حوزه علمیه اصفهان ( همانند تمامی حوزه های علمی ایران ) زیر فشار حکومت پهلوی تضعیف گردیده بود، و بسیاری از مدارس علمیه تعطیل گشته ، و یا غصب شده بود ، مجتهد بزرگوار ، مرحوم آیه الله ، حاج شیخ محمد حسین فشارکی تل ، متوفای ۱۳۵۳ قمری ، به یکی از ملازمین و کمک کارهایشان ، به نام شیخ حسن چوب شکن ، اجازه می دهند که در مدرسه خالصه سکونت نماید ، و از این که مدرسه ، به طور کلی از اختیار حوزه علمیه خارج شود ( مثل بسیاری از مدارس دیگر)، جلوگیری شود.

مدّت زمانی مدید ، عدّه ای از علماء بزرگوار ، در این مدرسه ، هفته ای دو جلسه مباحثه علمی برقرار می کردند، که خود شیخ حسن چوب شکن هم، گرچه در ردیف آنها نبوده ، ولی علاقه مند به مباحث علمی بوده ) شرکت می کرده است ، و شخصیت های یاد شده ، بدین قرار می باشند :

١- حاج میرزا أبو الحسن بن حاج میرزا عبدالغفّار تویسرکانی ، متوفّای ۱۳۸۳ که از محترمین علمای اصفهان بوده است .

۲ - آقا شیخ محمد اسماعیل بن محمّد حسن معزّی ، معروف به پشمی ، متوفّای ۱۳۶۳ که از مجتهدین بزرگوار بوده است .

٣- حاج میرزا محمّد باقر تویسرکانی ، متوفّای ۱۳۷۴ قمری که از مجتهدین و صاحب تألیفات بوده است .

۴- آقا میرزا حسن بن ملاّ علی کاشانی ، متوفّای ۱۳۷۷ قمری.

۵- آقا میرزا رضا، فرزند حاج ملاّ طاهر شهرکی ، معروف به ( إلهی ) متوفّای ۱۳۷۴ قمری. و

چهره های علمی مدرسه

سید نعمت الله جزایری

محمد حسین فشارکی

میرزا ابوالحسن تویسرکانی

محمد اسماعیل معزی

میرزا محمدباقر تویسرکانی

میرزا حسن کاشانی

میرزا رضا شهرکی