این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمدعلی صائب تبریزی
میرزا محمّدعلی صائب تبریزی اصفهانی فرزند عبدالرحیم. شاعر و ادیب فاضل از بزرگ ترین شعرای قرن یازدهم هجری و معروف ترین شاعر سبک اصفهانی (سبک هندی) در سال 1016ق در محلّه عباس آباد اصفهان متولّد گردیده و چون پدرش تبریزی بوده آنها را تبارزه (تبریزیان) می گفته اند.
معرفی
در اصفهان به تحصیل علم و ادب پرداخته و فنون شعر و ادب را از حکیم رکنای کاشانی و حکیم شفایی فراگرفت. در سال 1034ق به قصد هندوستان از اصفهان مهاجرت کرده به هرات و کابل رفت و مورد اکرام و احترام حاکم هرات ظفرخان احسن شاملو قرار گرفت و در سال 1039ق وارد دکن شده و از آنجا به برهان پور رسیده و در دربار شاه جهان شهرت و اقتدار یافت و در آنجا به لقب مستعدخان و منصب ملک الکلامی مفتخر شد. در سال 1042ق به قصد زیارت پدر به ایران مراجعت نموده، مدّتی در تبریز، قم، قزوین، اردبیل و یزد ساکن بوده، سرانجام به اصفهان آمده و مورد عنایت شاه عباس ثانی واقع شده و منصب ملک الشعرائی یافت.
در اصفهان خانه او مجمع ارباب ادب و مرکز شعراء و ادباء بوده، در کمال صفا و گرمی از آنان پذیرایی می نموده و در حقیقت، انجمن ادبی شعراء بوده که هریک از آنان اشعار خود را جهت اصلاح بر او می خوانده اند و او آنها را اصلاح می نموده است.
صائب شاعری است بسیار توانا و در کلیه فنون شعری به ویژه در غزل سرائی و بدیهه گویی استاد است. وی پیرو سعدی و حافظ و مروّج سبک معروف هندی است. در نازک خیالی و اندیشه های باریک بی نظیر و برخی از ابیاتش جالب و جاذب است که در حکم امثال سائره قرار گرفته است.
این اشعار از اوست:
| من از روییدن خار سر دیوار دانستم | که ناکس کس نمی گردد از این بالانشینی ها |
* * *
| دست طمع چو پیش خسان می کنی دراز | پل بسته ای که بگذری از آبروی خویش |
* * *
| اظهار عجز پیش خسان ابلهی بود | اشک کباب باعث طغیان آتش است |
* * *
| مرا به روز قیامت غمی که هست اینست | که روی مردم دنیا دوباره باید دید |
آثار
کلیات اشعارش در حدود بیست هزار بیت است و هر قسمتی به نامی معروف است:
1.«آرایش نگار»2.«قندهارنامه» 3.«محمود و ایاز» 4.«مرآت الجمال»5.«میخانه» 6.«واجب الحفظ» 7.«بیاض اشعار» یا «سفینه صائب» که اشعار خود و هشتصد تن از معاصرانش را در آن آورده است که مرحوم وحید دستگردی قسمتی از آن را در مجلّه ارمغان به طبع رسانیده است.
منتخبات اشعاراو را مرحوم حیدرعلی کمالی انتخاب نموده و به طبع رسانیده است منتخبات دیگری از او را شهید نورائی انتخاب نموده است.
وفات
در تاریخ فوت صائب در کتاب ها اختلاف است و از 1077 تا 1086ق نوشته اند. لکن مطابق تحقیق و یقین فوت او در سال 1081 واقع گردیده است.
چنان که سعیدا اشرف در مادّه تاریخ فوت او و عبدالرشید دیلمی خواهرزاده میرعماد قطعه ای گفته و مادّه تاریخ این است:
| روی با من کرد و گفت اشرف بگو تاریخ آن | چون تو را بودند ایشان استاد و پیشوا | |
| گفتم از ارشاد پیر عقل در تاریخ آن | بود با هم مردن آقا رشید و صائبا |
صائب در باغ مسکونی خود در کنار مادی نیاصرم در انتهای محلّه عباس آباد اصفهان به خاک رفته است. قبر او تا این اواخر نامعلوم بود. لکن در چند سال قبل ظاهر شده و اداره انجمن آثار ملّی جهت او مقبره ای زیبا بنا کرد. فعلاً در روزهای جمعه در کنار قبر او انجمن شعراء به نام او برقرار است.
در مقبره صائب چندین قبر دیگر از خاندان اوست از جمله1. میرزا ابوالقاسم فرزند صائب فوت 13 ذیقعدة الحرام 1140ق2. میرزا محمّدحسن (محمّدمحسنا) فرزند صائب. فوت 7 محرم الحرام 1149ق3. میرزا محمّدعلی بن محمّدرحیم صائب فوت در یکشنبه 8 جمادی الثّانیه 1141ق استاد میرزا فضل الله خان اعتمادی خوئی متخلّص به «برنا» شاعر توانای اصفهان برای اینجانب (محقّق و مصحح کتاب حاضر) تعریف کردند که مزار صائب در باغی متعلق به یکی از اهالی محلّه لنبان به نام «خلدی نسب» بوده و نامبرده از آشکار شدن مزار صائب و باز کردن در باغ به روی علاقمندان خودداری می کرد. استاد برنا نامه ها و مکاتبات فراوانی با مقامات اداری و فرهنگی اصفهان و تهران داشت و با جمع آوری امضاء و حمایت برخی از فرهیختگان اصفهان بالاخره باغ مزبور از شخص مزبور گرفته شده و آرامگاهی بر سر مزار صائب ساخته شد و روز جمعه 5 مهر 1342 با حضور مقامات رسمی و شعراء و فضلای شهر افتتاح گردید.
جالب این که برخی اشخاصی که از امضای آن نامه ها و شکوائیه ها خودداری کرده و حاضر به همکاری نشده بودند، بعدها مدعی کشف و احیاء مزار صائب شده و در کتاب های خود آن را جزو افتخارات خود دانستند! [۱] [۲]
پانویس
- ↑ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج2، صص 707-710؛ رجال اصفهان یا تذکرة القبور، ص217؛ مزارات اصفهان، صص 282 و 283؛ گنجینه آثار تاریخی اصفهان، صص 634-637؛ الذریعه: مواضع متفرقه؛ ریحانة الادب، ج3، ص341؛ مجلّه مهر، سال 8، شماره 4، مقاله دکتر مهدی مجتهدی؛ تذکره نصرآبادی، ج1، ص316؛ قصص الخاقانی، ج2، صص 62-66؛ سفینه خوشگو (بخش دوم) ، صص 374-381؛ تذکره حسینی، صص 188-193؛ تذکره غنی، ص79؛ کلمات الشعراء، صص 62-65؛ تذکره ریاض الشعراء، ج2، صص 1206-1208؛ تذکره مجمع الفصحاء، ج4، صص 44 و 45؛ دانشمندان آذربایجان، صص 217-225؛ تاریخ ادبیات (اته) ، صص 199 و 200؛ منتخب اللطایف، صص 399-401؛ تذکره شمع انجمن، صص 400 و 401؛ تاریخ ادبیات (شفق) ، صص 370-373؛ تاریخ ادبیات در ایران، ج5، ص1271؛ لغت نامه دهخدا: ذیل «صائب»، صص 1 و 2؛ اصفهان (کتاب جوانان) ، صص 239 و 240؛ دایرة المعارف فارسی (مصاحب) ، ج2، ص1545؛ فرهنگ اعلام سخن، ج2، صص 1153 و 1154؛ با کاروان حله، صص 299-307؛ کارنامه بزرگان ایران، ص289؛ فهرست مشاهیر ایران، ج2، ص118؛ فرهنگ ادبیات فارسی، ص313؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص551؛ فرهنگ شاعران زبان فارسی، ج1، صص 334 و 335؛ نام نامه موسیقی ایران زمین، ج3، صص 331-333.
- ↑ مصلح الدین مهدوی، اعلام اصفهان، ج 4 ، ص 807- 810.
منبع
- مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري اصفهان، ۱۳۸۶.