آغا بی بی خانم

سکینه سلطان( 1292ق-1377ق)، معروف به آغا بی بی خانم، از بانوان عالمه اصفهان بوده است.

سکینه سلطان آغابی بی خانم

زندگی‌نامه

ولادت

بی بی خانم در 16 ربیع الاول 1292ق متولد شد.

خاندان

وی فرزند آقامحمدجواد شعرباف اصفهانی، همسر استاد میرزا ابوالقاسم طرب و مادر استاد جلال الدین همایی بود. او در سال 1310ق به همسری طرب درآمد و به مدت پنج، شش سال در خانواده نزد شوهر خویش به تحصیل پرداخت و صاحب فضل و کمال شد.

از تربیت شدگان محضر این بانوی فاضل پنج فرزند پسر به نام های ذیل بودند:

میرزا محمدرضا معروف به میرزاجان(متوفی قبل از سن بلوغ) میرزا عبدالجواد، جلال الدین، ابوالفضل و ابراهیم که در دوران کودکی کم و بیش نزد مادر درس خواندند و از فیض انفاس قدسیه‌اش استفاده نمودند.

استاد جلال الدین همایی که خود از تربیت شدگان دامان چنین بانوی فاضله ای است، نزد مادر خواندن قرآن و ادعیه مأثوره و گلستان و غزلیات حافظ را فراگرفت. این استاد تا جایی پیش رفت که خود یکی از مفاخر اصفهان و زیبنده لقب علّامه شد. او علّامه دهر و صاحب دانش و علوم گوناگون بود و احاطه وی بر ادب فارسی و عربی، تاریخ، علوم ریاضی، هیأت قدیم، فقه و کلام، فلسفه، عرفان و برخی فنون دیگر کم مانند بود.

تحصیلات

مطالعات و تحصیلات بی بی خانم تا آن جا بود که قرآن و روایات و دعاها و همچنین کتب نظم و نثر فارسی، حتی منشآت و قطعات را به درستی می خواند و معنا می کرد. حساب سیاق و مقدمات صرف و نحو عربی را هم خوب فرا گرفته بود.

بی بی با مسائل و احکام شرعی نیز آشنایی داشت؛ به طوری که مرجع خوبی برای زنان و دختران محله بود. افراد از محله های دور و نزدیک به او رجوع می کردند تا هم احکام شرعی را از او فرا بگیرند و هم در استخاره و آداب شرعی از او مدد بگیرند.

این زن فاضله در مدت عمر 85 ساله خود بیش از پانصد تن از زنان و دختران شهر را با سواد نمود و همچنین به آن ها قرآن و احکام اسلامی را یاد داد.

سیره‌ی اخلاقی

بی بی خانم بانویی فاضل، آگاه و باتقوا بود و با قرآن کریم و دعاهای معروف، چون: صباح، کمیل، سمات، سحر، مجیر، جوشن کبیر و ابوحمزه ثمالی انس بسیار داشت و از بس آن ها را خوانده بود، همه را از حفظ داشت. وی مواظبت بسیار بر طاعات و عبادات خود داشت و بر اثر عبادت های طولانی از معنویت و جاذبه ای خاص برخوردار شده بود.

در روزهای جمعه و ایام متبرکه سه ماه رجب، شعبان و رمضان و امثال آن بسیار دیده می شد که در منزل یا مسجد کوچک مجاور منزل، مسجد جلوخان حوزه روحانی تشکیل می داد و در میان جمعی از زنان می نشست و مسائل دینی را به آن ها می آموخت و یا قرآن و دعا و زیارت های مأثوره را با آهنگی گرم و دلنواز شمرده و مرتب تکرار و بلند می خواند و دیگران آهسته تکرار می کردند.

از نکات جالب زندگی این بانوی متقی، این بود که او هرگز از وظایف خانه‌داری غفلت نمی کرد. با آن که هم درس می داد و هم عبادت‌های بسیار می کرد، هرگز از وظایف شوهرداری و فرزند داری غافل نمی شد.

او برای طرب و فرزندانش همسر و مادر خوبی بود. بی بی در سن 37 سالگی همسر خود را از دست داد و عهده دار سرپرستی چهار فرزند یتیم خود شد.

این بانوی متقی که سالیان دراز درگیر فقر مالی و یتیم داری بود، هرگز از فضایل اخلاقی، چون توکل و قناعت و صبر و بردباری دوری نجست. وی در ربع آخر عمر خویش فرصت بسیار یافت تا به عبادات بیشتری بپردازد.

وفات

وی سرانجام در روز یکشنبه 6 صفر 1377ق مطابق با10 فرودین 1336ش فوت شد و در تکیه خلیلیان تخت فولاد به خاک سپرده شد.

قطعه زير را استاد همایی، در مرثيه وفات مادر سروده است كه بر سنگ لوح مرقد وى حک شده است:

كاش هرگز مرگ مادر را نبينی خود مپرس		تا چه داغی اين مصيبت بر دل سوزان نهاد
در گلو راه نفس را آه جان فرسا ببست		از مژه سيل روان را اشک خون پالا گشاد
مادری پاكيزه گوهر داشتم از دست رفت		نخل مهری سايه گستر داشتم از پا فتاد
مادری فرخنده طلعت مريمی عصمت سرشت		خانمی فرخ نژاد و بانويی نيكو نهاد
سال فوت او طلب كردم ز فرزندش سنا		گفت با بانوی جنت همنشين قصر باد

منبع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.