سید علی محمد قاضی عسگر

میرزا سیّد علی محمد قاضی عسگر ، (۱۲۷۰ش_١٣٤٣ش) معروف بـه سید قاضی عسگر از بهترین استادان مکتب آواز اصفهان در اواخر قاجار تا پهلوی دوم بوده است.

معرفی

سید علی محمد فرزند سید زين العابدین از ملاکان خوشنام اصفهان، حدود ۱۲۷۰ش دیده به جهان گشود.

وی دارای حنجره ای توانا و صدایی وسیع بوده و معروف بوده که وقتی در کوه صفه می خوانده؛ اشعار آوازش را در سی و سه پل می نوشتند

قاضی عسگر از سید رحیم اصفهانی (پیشوا و مرجع علمی و عملی موسیقی آن عصر اصفهان متوفى١٣١۴ش)و ميرزا حبيـب اصفهانی (معروف به حبیب شاطر حاجی متوفی ۱۳۱۸ش)، تعلیم آواز گرفته بود.

وی آواز را با روضه خوانی در مجالس مذهبی و در کسوت روحانیت آغاز نمود. او در اصفهان نـزد اهل هنر به «سید قاضی عسگر» شهرت داشـت و مـورد احترام هنرمندان بزرگی چون استاد جلال تاج اصفهانی، استاد ابوالحسن صبا، دکتر حسین عمومی، سید حسن کسائی بوده است.

وی در جوانی به دلیل ناملایمات روزگار و نیز ابتلاع به بیماری «حصبه» مدتی کارش بـه دیوانگی و افسردگی می کشد؛ ولی پس از مدتی و با حمایت خانواده اش از بیماری خلاصی می یابد. قاضی عسگر دیگر در مجالس حاضر نشد و از لباس روحانیت بیرون آمد؛ و به شغل عطاری پرداخت و نیز با اداره دخانیات اصفهان به عنوان کارشناس ارزیاب کار می کرد.

وی در سفری به تهران دچار گرفتگی صدا شد و تا آخـــر صدایش به بم گرایش یافت با این حال جوهر گرمی و گیرندگی صدا، همواره تا پایان عمر با وی همراه بود. او مورد احترام خانوادهای سرشناس شـهـر چـون کسائی، بنکدار، دهدشتی، همدانیان بود و بیشتر در این خانواده ها هنرنمایی می کرد

اساتید برجسته موسیقی و آواز معاصر ایران همواره هنر وی را ستوده اند؛ از جمله در نوروز سال ۱۳۲۹ ش ابوالحسن صبا طی سفری به اصفهان با قاضی عسگر ملاقات می کند. در این مجلس صبا با ویولون شوشتری درآمد می کند و سـیـد بـا صدای خسته میخواند سیّد چندین بار فرود می آید و باز صبا با اشتیاق برای شنیدن صدای این پیرمرد می نوازد.

صبا بعد از اتمام این هنرنمایی درحالی کـه اشـک بـر چشمانش نشسته بوده رو به حاضرین می کند و می گوید«انگار تا به امروز من آواز نشنیده بودم. این آواز یعنی مکتب صحیح اصفهان در جاهای دیگر ادای خواندن را در می آورند!؟». از اقبال بلند ایـن اثـر بـر دستگاه ریل ثبت و ضبط شده و اکنون در گنجینه موسیقی ایران موجود است . با بررسی این اثر می توان به استادی او بخصوص در زمینه شیوۀ تحویل شعر و نیز تحریرهای مناسب شیوه اصفهان پــی بـرد.

از ویژگیهای شاخص اساتید مکتب اصفهان، مناسب خوانی است که وی از این ویژگی برخوردار بوده و مهارت و استادی خود را بدین طریق نشان می داده که خاطراتی از آن نقل شده است.

در سال ۱۳۳۹ش به دعوت سیّد حسین مرندی (رئیس وقت رادیو اصفهان) برای قاضی عسگر کلاس آوازی در رادیو دایر می شود و علاقمندان زیادی در آن شرکت می جویند ولی به دلیل کهولت سن و ضعف جسمی، این کلاس چند ماهی بیشتر دوام نیافت

خاندان

او از خاندان سادات «قاضی عسگر» بود و با ۳۹ واسطه نسلش به امام سجاد علیه السلام می رسد. از اجداد معروف این خاندان میتوان «سید محمد» را نام برد که در دوره صفویه مقام «قاضی عسکر» داشته است و به همین دلیل خاندانش به این نام معروف شـده انـد.

پدر سید علـى محمـد نیز از معاریف شهر در زمان خود و مالک دهی در غرب اصفهان به نام «وازیچه» بوده است و با بزرگانی چون حاج میرزا سلیمان خان رکن الملک و حاج سید محمدجواد کسائی مراوده داشت.

فرزندان

وی صاحب ٨ فرزند ٤ پسر و دختر بوده و در بین آنان تنها یک پسر به نام سید حسین حنجره، آواز را از پدر به ارث برده و از پدر تعلیم آواز گرفته بود.

شاگردان

از شاگردان وی می توان به جلیل شهناز، دکتر حسین عمومی، سید حسن کسائی هوشنگ بهشتی و سيد رضا طباطبایی اشاره کرد.

ویژگی های اخلاقی

از ویژگیهای اخلاقی وی این بوده که همواره یاد و نام اساتید خود را زنده نگاه می داشته و از آنان با تجلیل و احترام فراوان نام می برد. بخصوص هر جا اسم حبيـب شـاطـر حـاجـی می رفت؛ می گفت آوازش مرغ را از طیران و آب را از جریان باز می داشت و معروف بود که سید قاضی عسگر در همان حال و هوای حبیب شاطر حاجی میخواند. او همچنین از تشویق و ترغیب خوانندگان معاصر خود مثل تاج اصفهانی غافل نبود.

وفات

سرانجام این هنرمند برجسته در مرداد ١٣٤٣ش در گذشت و در تکیه مقدس تخت فولاد به خاک سپرده شد.

منبع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج۳، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1391.