این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
حمزه اصفهانی
حمزه بن حسن اصفهانی (270ق- حدود 351ق) مورخ، ادیب، لغوی ایرانی سده چهارم است. از آثار ایشان تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء (علیهم‌الصلاة‌و‌السلام) را می‌توان برشمرد.
زندگی نامه
ابو عبدالله حمزه اصفهانی در سال 270ق متولّد شد. وی از عبدان بن احمد، محمّد بن جریر، محمّد بن صالح بن ذریع، محمّد بن نصیر و محمود واسطی روایت می کند و حافظ ابونعیم اصفهانی از او نقل حدیث می کند . کتاب او درباره اصفهان بارها مورد استفاده مورّخین بعد از او قرار گرفته ولی متأسفانه اصل کتاب از بین رفته است.[۱]
وی نزد عبدان جباليقی (متوفی 309ق) تحصيل نمود. چندين مرتبه به بغداد مسافرت نموده و در سال 308ق در آنجا بوده است كه حكايت ملاقات خود را با يكی از علمای يهود متبحّر در تاريخ روزگار طايفه خود می‌نويسد.
وی در سال 322 برای بار سوم به بغداد سفركرد. در اين سال، يا اول سال بعد، دوباره به زادگاه خود اصفهان مسافرت كرد. او قحطی بزرگ آن سال را در اصفهان مشاهده نموده است.
ظاهراً اواخر روزگار خود در اصفهان می‌زيسته است و تا سال350 را در اصفهان بوده است.
آثار
این کتب از تألیفات اوست:
1. «اصبهان و اخبارها»
2. «الامثال علی افعل من کذا»
3. «الامثال الصّادره عن بیوت الشعر» که به شماره 1150 در کتابخانه ملک در تهران موجود است.
4. «الاوصاف»
5. «تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء» به عربی، که در کلکته و لایپزیک (همراه با ترجمه لاتین) و برلین به چاپ رسیده است. آقای دکتر جعفر شعار نیز آن را به فارسی برگردانده و با نام «تاریخ پیامبران و شاهان» چاپ نموده است.«کبارالبشر» یا «تواریخ کبار الامم من معنی منهم و من غبر» نام دیگر کتاب «سنی ملوک الارض و الانبیاء» است.
6. «التشبیهات»
7. «التّماثیل فی تباشیر السّرور»
8. «التّنبیه علی حدوث التّصحیف» یا «التّنبیه علی حروف المصحف» که در سال 1968م در سوریه به چاپ رسیده است.
9. «الخصائص و الموازنه بین العربیّه و الفارسیّه»، که در دارالکتب المصریه در قاهره نگهداری می شود.
10. «الرّسائل»
11. «السیره المستقیمه بشأن القرامطه» که نسخه خطی آن در کتابخانه پاریس موجود است.
[12. «المنتخب من کتاب الامثال» که در کتابخانه واتیکان رم موجود است.
[13. «انواع الدّعا»[۲]
چنانچه از آثار تاريخی و كتاب‌شناسی برمی‌آيد وی دوازده كتاب تأليف كرده است: سه كتاب در تاريخ و نه كتاب در علم لغت و نحو. هشت تا از اين كتاب‌ها از ميان رفته‌اند و امروزه ما فقط چهار تا از آن‌ها را در دست داريم.
تاريخ اصفهان، تاريخ سنی الملوك الارض و الانبياء، كبارالبشر و الامثال علی افعل از آثار باقی‌مانده او می‌باشد.
وفات
تاریخ وفات حمزه اصفهانی به درستی روشن نیست.و در بین سالهای 350 تا 360ق وفات یافته است.[۳]
سمعانی، قبل از ۳۶۰ را تاریخ فوت وی ذکر کرده است.
عبدالمجید قطامش با استناد به اشارات موجود در تاریخ سنی ملوک‌الارض، وفات وی را در ۳۵۱ دانسته است که صحیح‌تر به نظر می‌رسد.
پانویس
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان،ج2،ص837
- ↑ ذکر اخبار اصفهان، ج1، ص300؛ الفهرست (ابن ندیم)، ص154؛ تذکره هفت اقلیم، ج2، ص396؛ معجم المؤلفین، ج4، ص78؛ میزان الاعتدال، ج1، ص362؛ اکتفاء القنوع، ص70؛ ریحانهالادب، ج1، ص143؛ تاریخ علوم اسلامی، صص 45 و 130؛ تاریخ آداب اللغه العربیه، ج2، صص 625 و 626؛ فرهنگ ادبیات فارسی، ص117؛ الاعلام، ج2، ص309؛ هدیه العارفین، ج1، ص336؛ کشف الظنون، ج1، ص168 و 282؛ تاریخ گزیده (چاپ) 1364ش)، ص692؛ تاریخ ادبیات در ایران؛ ج1، ص643؛ الذریعه، ج3، ص288 و ج17، ص265؛ اعیان الشیعه، ج28، صص 144-140؛ تاریخ التّراث العربی، ج1، ص 184 و ج8، ص 358؛ لغت نامه دهخدا، ذیل «حمزه»، ص 798، یادداشتهای قزوینی، ص952، تاریخ اصفهان (جابری)، صص 339 و 408؛ الاصفهان (رجال و مشاهیر)، صص 206 و 207؛ گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ص3؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص186؛ تاریخ تشیع اصفهان، صص 229-226؛ اصفهان (کتاب جوانان)، صص 206 و 207؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، ص578
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان،ج2،ص837
منبع
برگرفته از: مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.