محمدحسن کلباسی

عالم ربّانی، پدر زعیم نامدار آیه اللّه العظمی حاج محمّد ابراهیم کلباسی.

زندگی نامه

حاج محمّد حسن سرسلسله یکی از خاندان های علمی بزرگ شیعه است که در طول تاریخ خدمات علمی و دینی زیادی انجام داده اند. نسب شریف او به مالک اشتر منتهی می گردد. او از اهالی هرات و مردم محلّه حوض کرباس بود و در آن محلّه از طرف سلطان وقت امامت جماعت می نمود. پس از آن به کاخ از توابع خراسان رفت. در مدّت اقامتش در آنجا مدرسه ای برای طلاب علوم دینی بنا نمود و کاروان سرا و دکّانی خریده و بر آن وقف کرد. سپس از کاخک به مشهد مقدّس رفته و مدرسه مخروبه ای را احیاء نمود که به نام او به مدرسه حاجی حسن معروف شد. وی کاروان سرایی را نیز خریده و وقف مدرسه کرد. آن گاه به یزد مسافرت نمود و در آن جا برای مسجدی که به مسجد ریگی معروف است شبستان وسیعی ساخته و به اصفهان نقل مکان کرد.

در اصفهان با حکیم متألّه و فقیه عارف آقا محمّد بیدآبادی مصاحبت نموده و از انفاس قدسیه آن ولیّ خدا بهره مند گردید. وی در اصفهان مدارس الماسیّه، مبارکیّه و شاهزاده ها را تعمیر نمود و حمام معروف به حمام علی اکبر را خریده و وقف کرد تا منافع آن صرف روغن چراغ طلاب مدارس نامبرده شود.

نواده دانشمند او، آیه اللّه میرزا ابوالهدی کلباسی، در کتاب "البدر التمام" در شرح حال جدش حاج محمّد ابراهیم کلباسی می نویسد:

"وکان تحصیله عند جماعه من الاعیان وثلّه من الارکان، کما ذکرهم فی الرساله، قال: فمنهم العالم الزّاهد و العامل العابد، الراغب فی الخیرات والسّاعی فی المبرّات ومقتدی النّاس فی الجماعات، والده الماجد الربّانی، الحاج محمّد حسن الخراسانی رحمه اللّه تعالی... کان مولده فی خراسان و مسکنه فی محله منه... وسافر منه الی بلده یزد... وسافر منه الی اصفهان، وصحب فخر العلماء العاملین، وذخر الأصفیاء السالکین، المعروف بآقا محمّد البیدآبادی".

وی می نویسد: "وتوفّی والده العالم الورع المؤتمن، الحاج محمّد حسن، فی صغر سنّه واوصی له الی العالم الربّانی والفاضل الکامل الصمدانی، آقا محمّد البیدآبادی، فاذهبه الی بیته وربّاه فی حجره. وحکی الوالد المحقق، عن جدّنا العلاّمه، انّه کان یکتب العالم المشار الیه لبعض اولاده فوق الصفحه تاره:

بی ریاضت نتوان شهره آفاق شدن

واُخری:

کسب کمال کن که عزیز جهان شوی بابا

وکنت اعتبر من هذه الکلمات الشافیه و العبارات الوافیه. وسمعت انّه کان یکتب له نفسه وکذا یکتب له ثالثه:

هزار سال بود از تو تا مسلمانی

هزار سال دگر تا به شهر انسانی

و کان عنده اذا بلغ اشدّه، فامر بالمسافره الی الحج، فعزم علیه، فلمّا حجّ ورجع علم بوفاته، فتوجّع، فتوقّف فی العتبات العالیات".

اوصاف

حاج محمّد حسن از جمله علمای عاملین، و عبّاد و زهّاد، و سالکین الی اللّه، و راغب در خیرات، و ساعی در مبرّات، و آمر به معروف و ناهی از منکر، و مروّج امور شرعیّه، و مقتدای مردم در جماعات بود. مقام معنوی او در حدّی بود که گفته اند: حاج محمّد ابراهیم، حسنه ای از حسنات مرحوم حاج محمّد حسن است.

فرزندان

وی دارای سه پسر بوده که عبارتند از:

1. حاج محمد ابراهیم؛

2. حاج محمّد جعفر؛

3. مولی محمّد قاسم.

و نیز دو دختر که یکی به ازدواج عالم جلیل ملّا محمّد نائینی(مدفون در جوار فاضل هندی) و دیگری به ازدواج حاج ملّا علی بیدختی از علمای زاهد گناباد درآمد.

وفات و سنگ نوشته

حاج ملّا حسن در سال 1190 ق وفات یافت و در جوار مرقد مطهّر علاّمه خواجوئی به خاک سپرده شد. سنگ نوشته مزار او که اشعار هاتف اصفهانی بر آن آمده چنین است: "هذا مرقد العالم العامل والحبر الفاضل الکامل، مقیم الفرائض ومؤدّ السنن، محمّد حسن، اسکنه اللّه فی فرادیس الجنان وریاض الغفران وهو والد الحاج محمّد ابراهیم کلباسی".        

هزار افسوس کز بیداد گردون

ز دنیا قدوه اهل زمین رفت

امام و مقتدای اهل دین شد

سر و سرحلقه اهل یقین رفت

فلک برد از جهان حاجی حسن را

رواج و رونق شرع مبین رفت

به پاکی زاد و شد در خاک هم پاک

چنان آمد به دنیا و چنین رفت

ازاین وحشت سرا گردید دل تنگ

به عشرتخانه خلد برین رفت

به دار الخلد چون بشنید جانش

ندای "فادخلوها خالدین" رفت

غرض چون زین سرای پر دد و دام

سوی آرامگاه حور عین رفت

به تاریخش رقم زد کلک "هاتف":

"ز دنیا پیشوای اهل دین رفت"

منبع

برگرفته از کتاب : بزم معرفت، مشاهیر تخت فولاد اصفهان، تکیه محقق خواجویی، رحیم قاسمی، ناشر: کانون پژوهش، چاپ اول، 1388.