تکیه بختیاری ها

تکیه بختیاری ها با سنگ قبرهای تراش خورده بسيار زیبا و نفيس در تخت فولاد اصفهان

تکیه ی بختیاری ها در واقع حجراتی است درجنوب شرقی تکیه ی میر فندرسکی تخت فولاد،که در پایان قرن 13 هجری قمری اضافه گردید و به تکیه ی بختیاری ها معروف است .

وجه تسمیه

بیش از یکصد قبر از این خاندان بختیاری در این تکیه وجود دارد که هریک از آنها سنگ مرمرهای نفیس و خطوط عالی و بی نظیر دارد. این مجموعه آرامگاهی از سال 1299 هجری قمری برای حسینقلی خان ایلخانی بنا شد.

وی فردی ادیب وشاعر ، متخلص به «سیّاره» بود و به نیرنگ ظلّ السلطان به قتل رسید، و از آن پس خاندان و فرزندانش وسایر سران بختیاری به این قسمت توجه نموده و این مکان ،محل دفن این قوم گردید.این تکیه خود حیاط جداگانه ای از تکیه میر دارد و از سوی مجموعه تاریخی فرهنگی مذهبی تخت فولاد مرمّت و بازسازی شده است.

موقعیت جغرافیایی

در سمت جنوبی تکیه میرفندرسکی سه تکیه مقبره توأم مربوط به سران بختیاری که بعضاً از فعالین انقلاب مشروطه بوده اند، وجود دارد.

سبک معماری

اولین مقبره مدفن حسینقلی خان ایلخانی و سردار اسعد اول است که شامل یک صحن کوچک تقریباً5/10×10 متر در وسط و اطاقهایی در چهار طرف است. در قسمت شمالی این مقبره ،تالار چهار صفه و چهار فصل وجود دارد که یک روی آن هم با پنجره ای مشبک بالارو و با شیشه رنگی به سمت تکیه میر است.

همچنین این مقبره از گوشه جنوب غربی بوسیله دالان و هشتی به تکیه درویش عبدالمجید راه جداگانه دارد و از گوشه جنوب شرقی هم به مقبره دوم خوانین بختیاری (مزار سردار ظفر بختیاری) راه دارد. این مقبره کلاً شامل یک حیاط مشجر9×5/11 متر و دو اطاق یکی در شمال حیاط با ایوان مقابل و دیگری در جنوب حیاط است. اطاق شمال حیاط به طرف تکیه میر نیز در و پنجره دارد و بنای آن مربوط به دوران پهلوی اول است.

سقف این اطاق نیز مسطح و چراغدانهایی در جرزهای آن تعبیه شده است. اطاق جنوبی نیز معاصر است و بنای کوچک چاه و منبع در پشت آن قرار دارد. مقبره سوم در سمت جنوب شرقی تکیه میر قرار گرفته و از گوشه جنوب شرقی تکیه به وسیله دالانی که مقبره صمصام السلطنه بختیاری در آن واقع است به هم متصل است. این مقبره نیز بناهای قابل توجهی داشته که متأسفانه بعضاً خراب شده است؛ مثل فضای حوضخانه شمالی بنا که نورگیر و سقف و حوض آن را تخریب و حتی چاه آب آن را هم پر کرده اند.

تالار اصلی این محل نیز مشابه چهار صفه بزرگ است و به نظر می رسد قبله آن تقریباً سی درجه نسبت به جهت قبله قبر میر به طرف شرق منحرف و اشتباه شده است. این تکیه نیز صحنی به صورت حیاط مشجر با ابعاد تقریبی5/10×5/16 متر در جنوب تکیه دارد.

به غیر از سه مقبره به هم چسبیده مذکور مقبره ای نیز در سمت غرب تکیه میر متعلق به فتحعلیخان بختیار (فریدون خان) موجود است که با بنای مختصری در منتهی الیه غربی تکیه میر قرار دارد و چون قطعه باغچه وسط این محل مالک خصوصی پیدا کرده، مقبره منفصل شده است. به طوری که قسمتی از آن شامل یک اطاق و چند قبر مربوط به بختیاریها چسبیده به دیوار غربی میر است و همچنین مقبره نوساز مربوط به دوران پهلوی متعلق به اعقاب خوانین بختیاری در سمت شمال تکیه میر موجود است که شامل حدود پنج اطاق نوساز و ایوانهای اطراف آنها است.

این محل به شکل مثلث ناقص است که وتر آن به خیابان شیخ مفید و یک ضلع آن به دیوار شمالی تکیه میر و ضلع دیگر آن به گذر شرقی تکیه چسبیده است. این محل نیز پس از مرمت و بازسازی های لازم با کاربری موزه عکس و مدارک تخت فولاد مورد بهره برداری قرار گرفته است. روبروی اتاق اصلی قسمتی به قبور زنان بختیاری اختصاص دارد.

جلوه های هنری

در قسمت شمال مقبره های حسینقلی خان ایلخانی و سردار اسعد اول تالاری وجود دارد که سنگهای قبور آن از جمله آثار گرانبهای موزه ای می باشد که از نظر نوع سنگ و طراحی و حجاری و خط بی نظیرند.

سه تابلو گرانبها نیز در این تالار بود که یک تابلو مربوط به سردار اسعد اول سوار بر اسب است که جهت حفظ به موزه چهلستون منتقل گردید و تابلو دوم مربوط به اسفندیارخان که آن هم در موزه چهلستون محافظت می گردد و تابلو سوم مربوط به مجلس میرفندرسکی و شیخ بهائی که از این تابلو فعلاً اطلاعی در دست نیست.

در جبهة جنوبی این مقبره ها نیز اطاقی است که با سقف تیر پوش مسطح و تزئینات قابسازی زیبا ، همچنین دیوارهای اطاق بوسیله آینه و گچبری روی آینه تزیین گردیده است. چند اطاق دیگر هم در قسمت شرقی و غربی این مقبره موجود است که در همه اطاقها سنگ قبرهای ارزشمند بسیار زیاد دیده می شود.

اتاق اصلی تکیه به شکل چلیپایی و سقف گنبدی و اُرُسی با شیشه های رنگارنگِ بسیار زیبای آن، چشم هر بیننده ای را به سوی خود جلب می کند. در همین اتاق می توان سنگ قبرهای نفیس موجود در تخت فولاد را به همراه خطوط بسیار عالی و حجاری کم نظیر آنها مشاهده کرد. زیباترین این سنگ قبور متعلّق به حسین قلی خان بختیاری ایلخان به تاریخ 1299 هجری قمری است.

قبور زنان بختیاری در یک اتاق پنج دری زیبا با گچ بری های برجسته و آیینه کاری های ظریف،روبروی همین اتاق اصلی قرار دارد.

مدفونین

1. حسینقلی خان ایلخانی
2. علی قلی خان سردار اسعد(دوم) بختیاری
3. جعفرقلی خان سردار اسعد(سوم)
4. نجفقلی خان صمصام السلطنه
5. بانو ویکتوریا افسُرده

منابع

• پایگاه اطلاع رسانی تخت فولاد اصفهان.

• عقیلی، احمد، تخت فولاد اصفهان، زیرنظر اصغر منتظر القائم؛ با همکاری مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد (دانشنامه تخت فولاد اصفهان)، چاپ دوم، اصفهان، کانون پژوهش، 1385.