محمدباقر حسینی استرآبادی (میرداماد )

میر محمّدباقر مشهوربه «میرداماد» (969ق _1041ق) عالم فاضل، حکیم فیلسوف، ادیب عارف متخلّص به «اشراق» بود.پدرش داماد شیخ علی محقّق کرکی بوده و فرزند به میرداماد معروف شده است.

زندگی نامه

میر محمدباقر داماد فرزند شمس الدّین محمّد داماد حسینی استرآبادی بود. در اغلب منابع سال تولد میرداماد ذکر نشده است. تنها در کتاب «نخبه المقال فی أسماء الرجال» آمده که او در سال 969ق متولّد شده است.

او مردی زاهد و پرهیزکار بود و همیشه قرآن می خواند و در ادای نوافل می کوشید و در تزکیه و تصفیه نفس اهتمام داشت و چنانچه مشهور است چهل سال شبها پهلو بر بستر نگذاشت. تحصیلات او اغلب نزد دایی اش شیخ عبدالعالی بن شیخ علی کرکی، میر فخرالدّین محمّد سمّاکی استرآبادی، سیّد نورالدّین علی عاملی (شاگرد شهید ثانی) و شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی (پدر شیخ بهائی) صورت گرفته است.

عموم نویسندگان کتب تراجم و رجال که ذکری از او کرده اند وی را به عظمت و بزرگی و جامعیت در علوم فقه، حدیث، تفسیر، فلسفه، حکمت، ادب و شعر سروده اند و از او به عنوان «معلّم ثالث» یاد کرده اند. میر داماد مقارن انتخاب اصفهان به پایتختی دولت صفویه در اوایل قرن یازدهم هجری به اصفهان کوچیده و مجلس درس و بحث در این شهر برقرار کرده است. خصوصاً در رواج فلسفه از راه تألیف و تحقیق و تدریس سهم بسیاری داشته است.

شاه عباس صفوی به او ارادات و علاقه بسیار داشته و در سفرها و لشکرکشی های خود نیز او را به همراه می برده است. شیخ بهائی و میرفندرسکی از معاصرین و معاشران او بوده اند و روابط آنها با یکدیگر بسیار دوستانه و صمیمانه بوده است.

میرداماد در شعر «اشراق» تخلّص می کرده و دیوان اشعار او موجود است.

این رباعی از اوست:

نتوان ز غم تو دل به تدبیر برید		کودک نتوان به مهر از شیر برید
بر من نتوان بست به زنجیر دلت		وز تو نتوان دلم به شمشیر برید

اساتید

تاج الدّین حسین صاعدی

سیّد ابوالحسن موسوی عاملی

سیّد حسین بن حیدر عاملی کرکی

شیخ عبدعلی بن محمود خادم جاپلقی نیز از اساتید و مشایخ میرداماد بوده اند.

شاگردان

علمای بزرگ قرن یازدهم هجری اغلب از شاگردان او بوده اند، از جمله

1. میر سیّد احمد علوی عاملی
2. ملّا محمّد باقر محقّق سبزواری
3. ملّا محمّد تقی مجلسی
4. آقا حسین خوانساری
5. سیّد علاءالدّین حسین خلیفه سلطان
6. ملّا خلیل قزوینی
7. ملّا عبدالرزّاق فیاض لاهیجی
8. ملّا محسن فیض کاشانی
9. ملّا صدرا و غیره

آثار

او کتاب های بسیاری تألیف کرده که دانشمند محقّق دکتر سیّد علی موسوی بهبهانی آنها را فهرست و معرفی نموده که از آن جمله است:

• القَبَسات

• تقویم الإیمان

• عيون المسائل

• حاشيه علی القواعد للعلامة

• شرح صحیفه سجادیه

• مصنفات میرداماد

• فصوص الحكمة و شرحه

• حاشية علی مختلف الشيعة

• تعلیقه بر اصول کافی

• اختيار معرفة الرجال

• «شرعه التسمیه»

• شرح تقدمة تقويم الإيمان فی فضائل أميرالمؤمنين

• الرسائل المختارة

• ضوابط الرضاع

• رسالة فی وجوب صلاة الجمعة

• إثنی عشر رسالة

• الرواشح السماوية فی شرح الأحادیث الإمامية

• الرواشح السماویة طبع دارالحدیث

• كلمات المحققين

• «شارع النجاه»

• الصراط المستقيم فی ربط الحادث بالقديم

• التعليقة علی الاستبصار

• جذوات و مواقیت

• الإعضالات العويصة

• السبع الشداد

• شرح كتاب القبسات میرداماد

• دیوان اشراق

• نبراس الضياء و تسواء السواء فی شرح باب البداء و إثبات جدوی الدعاء

• «دیوان اشعار»

وفات

میرداماد درآخرین سال زندگی خود درسال به همراه شاه صفی عازم زیارت عتبات عالیات شده و در مسیر مابین کربلا و نجف وفات یافته و در نجف اشرف مدفون گردید.

ملّا عبداللَّه امانی کرمانی ضمن مرثیه ای مادّه تاریخ وفاتش را چنین سروده است:

خرد از ما تمش گریان شد و گفت:

«عروس علم و دین را مُرد داماد»

منبع

برگرفته از: مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶ .