این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
تفاوت میان نسخه‌های «محسن فیض کاشانی»
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
A.mozafari (بحث | مشارکتها) (←خاندان) |
جز (اصلاح لینک) |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{نیازمند تکمیل}} | |||
'''ملا محمد بن مرتضی بن محمود کاشانی''' (۱۰۰۷-۱۰۹۱ق) معروف به '''ملا محسن''' و ملقب به '''فیض کاشانی'''، حکیم، محدث، مفسر قرآن و فقیه شیعه در قرن یازدهم قمری است. | '''ملا محمد بن مرتضی بن محمود کاشانی''' (۱۰۰۷-۱۰۹۱ق) معروف به '''ملا محسن''' و ملقب به '''فیض کاشانی'''، حکیم، محدث، مفسر قرآن و فقیه شیعه در قرن یازدهم قمری است. | ||
[[پرونده:تندیس فیض کاشانی.jpg|بندانگشتی|169x169پیکسل]] | |||
==زندگی نامه== | ==زندگی نامه== | ||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۴: | ||
ملا محسن، داماد ملاصدرا بود، وی او را فیض، و داماد دیگرش لاهیجی را فیاض لقب داد. <ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۴،۱۰۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱.</ref> | ملا محسن، داماد ملاصدرا بود، وی او را فیض، و داماد دیگرش لاهیجی را فیاض لقب داد. <ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۴،۱۰۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱.</ref> | ||
=== همسر و فرزندان === | ===همسر و فرزندان=== | ||
حاصل ازدواج محمدمحسن با زبیده دختر ملاصدرا پنج فرزند به نام‌های زیر بود: | حاصل ازدواج محمدمحسن با زبیده دختر ملاصدرا پنج فرزند به نام‌های زیر بود: | ||
* محمد علم الهدی، نویسنده معادن الحکمة | *محمد علم الهدی، نویسنده معادن الحکمة | ||
* معین الدین احمد | *معین الدین احمد | ||
* علیه بانو (کنیه او «ام الخیر» بوده است) | *علیه بانو (کنیه او «ام الخیر» بوده است) | ||
* سکینه (کنیه‌اش «ام البِر» بوده است) | *سکینه (کنیه‌اش «ام البِر» بوده است) | ||
* سکینه (کنیه‌اش «ام سلمه» بوده است) | *سکینه (کنیه‌اش «ام سلمه» بوده است) | ||
=== تحصیلات === | ===تحصیلات=== | ||
فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به اصفهان رفت. پس از آن دو سال در شیراز نزد سید ماجد بحرانی شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس شیخ بهایی حاضر شد. وی در سفر حج از شیخ محمد نوادۀ شهید ثانی اجازه روایت دریافت کرد. و پس از آن در قم نزد ملاصدرا شاگردی کرد و در مراجعت ملاصدار به شیراز او را همراهی نمود و نزدیک به دو سال در آنجا ماند. صاحب روضات و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست.<ref>فیض، دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض.</ref> فیض سرانجام به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم و تالیف پرداخت.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۳؛ فیض،دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض.</ref> درباره دلیل نامگذاری مدرسه فیضیه، به سکونت فیض در آن اشاره شده است. | فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به اصفهان رفت. پس از آن دو سال در شیراز نزد سید ماجد بحرانی شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس شیخ بهایی حاضر شد. وی در سفر حج از شیخ محمد نوادۀ شهید ثانی اجازه روایت دریافت کرد. و پس از آن در قم نزد ملاصدرا شاگردی کرد و در مراجعت ملاصدار به شیراز او را همراهی نمود و نزدیک به دو سال در آنجا ماند. صاحب روضات و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست.<ref>فیض، دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض.</ref> فیض سرانجام به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم و تالیف پرداخت.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۳؛ فیض،دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض.</ref> درباره دلیل نامگذاری مدرسه فیضیه، به سکونت فیض در آن اشاره شده است. | ||
اندیشمندان بسیاری همچون افندی، حر عاملی، محدث نوری، شیخ عباس قمی، علامه امینی و... او را با کلماتی همچون فیلسوف، حکیم، متلکم، محدث، فقیه، شاعر، ادیب، عالم، فاضل ستوده‌اند. <ref>حر عاملی، ج۲، ص۳۰۵؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰.</ref> <ref>نک: فیض، المحجة البیضاء، ج۱، مقدمه، ص۲۲-۲۴.</ref> | اندیشمندان بسیاری همچون افندی، حر عاملی، محدث نوری، شیخ عباس قمی، علامه امینی و... او را با کلماتی همچون فیلسوف، حکیم، متلکم، محدث، فقیه، شاعر، ادیب، عالم، فاضل ستوده‌اند. <ref>حر عاملی، ج۲، ص۳۰۵؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰.</ref> <ref>نک: فیض، المحجة البیضاء، ج۱، مقدمه، ص۲۲-۲۴.</ref> | ||
=== استادان === | ===استادان=== | ||
از اساتید وی می‌توان به افراد زیر اشاره کرد: | از اساتید وی می‌توان به افراد زیر اشاره کرد: | ||
* [[محمد تقی مجلسی]] | *[[محمد تقی مجلسی]] | ||
* [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]] | *[[شیخ بهائی|شیخ بهایی]] | ||
* میرداماد | *میرداماد | ||
* [[میر فندرسکی|میرفندرسکی]] | *[[ابوالقاسم میر فندرسکی|میرفندرسکی]] | ||
* ملاصدرا | *ملاصدرا | ||
* سید ماجد بحرانی | *سید ماجد بحرانی | ||
* محمد بن حسن بن زین الدین عاملی، نوادۀ شهید ثانی (در سفری که به مکه داشت از او اجازه روایت دریافت کرد.<ref>فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳.</ref>) | *محمد بن حسن بن زین الدین عاملی، نوادۀ شهید ثانی (در سفری که به مکه داشت از او اجازه روایت دریافت کرد.<ref>فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳.</ref>) | ||
در برخی منابع از ملا خلیل قزوینی، محمدطاهر قمی، ملا محمدصالح مازندرانی و پدرش نیز به عنوان استادان وی نام برده شده است.<ref>فیض، الوافی، ج۱، مقدمه، ص۳۲.</ref> | در برخی منابع از ملا خلیل قزوینی، محمدطاهر قمی، ملا محمدصالح مازندرانی و پدرش نیز به عنوان استادان وی نام برده شده است.<ref>فیض، الوافی، ج۱، مقدمه، ص۳۲.</ref> | ||
=== شاگردان === | ===شاگردان=== | ||
برخی شاگردان وی عبارتند از: | برخی شاگردان وی عبارتند از: | ||
* فرزندانش محمد (علم‌الهدی) و احمد (معین‌الدین) | *فرزندانش محمد (علم‌الهدی) و احمد (معین‌الدین) | ||
* محمدمؤمن فرزند عبدالغفور، برادر فیض | *محمدمؤمن فرزند عبدالغفور، برادر فیض | ||
* شاه مرتضی دوم: پسر برادر فیض | *شاه مرتضی دوم: پسر برادر فیض | ||
* ضیاء الدین محمد، فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض. | *ضیاء الدین محمد، فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض. | ||
* ملا شاه فضل الله و ملا علامی: خواهر زادگان فیض. | *ملا شاه فضل الله و ملا علامی: خواهر زادگان فیض. | ||
* علامه مجلسی | *علامه مجلسی | ||
* سید نعمت الله جزایری | *سید نعمت الله جزایری | ||
* قاضی سعید قمی | *قاضی سعید قمی | ||
* ملا محمدصادق خضری | *ملا محمدصادق خضری | ||
* شمس الدین محمد قمی | *شمس الدین محمد قمی | ||
* محمدمحسن عرفان شیرازی | *محمدمحسن عرفان شیرازی | ||
* و ... . <ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳.</ref> | *و ... . <ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳.</ref> | ||
===دعوت شاهان صفوی=== | |||
فیض در کاشان و قمصر، نماز جمعه اقامه می‌کرد.<ref>فیض، رسالۀ شرح صدر، ص۶۱،۶۲؛ گلشن ابرار، ج۱، ص۲۲۶.</ref> او دعوت شاه صفی را برای اقامت در اصفهان نپذیرفت، اما به دعوت شاه عباس دوم برای اقامه نماز جمعه در مسجد جامع عتیق به اصفهان رفت.<ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، مقدمه، ص۱۸؛ فیض کاشانی، شرح صدر، در مجموعه رسایل فیض کاشانی، صص ۳۶-۴۴؛ فیض کاشانی، الاعتذار، ص۲۸۱.</ref> | |||
<br /> | |||
==آثار ، اشعار و اندیشه ها== | |||
===آثار=== | |||
فیض آثار بسیاری از خود به جای گذاشت. او در کتاب فهرست تصانیف از ۱۰۰ اثر نام برده است.<ref>فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۵۱.</ref> [[سید نعمت‌الله جزایری|سید نعمت الله جزایری]] آثار او را، حدود ۲۰۰ اثر می‌داند. <ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۹۳.</ref>در دیگر منابع تا ۱۴۰ اثر ثبت شده است. <ref>فیض، دیوان، ج۱، مقدمه مصحح، ص۸۲-۸۸؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹.</ref> | |||
برخی از آثار او عبارتند از: | |||
*[[تفسیر صافی (کتاب)|تفسیر صافی]] | |||
*[[تفسیر اصفی (کتاب)|تفسیر اصفی]] | |||
*[[الوافی (کتاب)|الوافی]] | |||
*[[الشافی (کتاب)|الشافی]] | |||
*[[نوادر الاخبار (کتاب)|نوادر الاخبار]] | |||
*[[المعارف تلخیص علم الیقین (کتاب)|المعارف تلخیص علم الیقین]] | |||
*[[معتصم الشیعه فی احکام الشریعه (کتاب)|معتصم الشیعه فی احکام الشریعه]] | |||
*[[المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء (کتاب)|المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء]] | |||
*[[مفاتیح الشرایع (کتاب)|مفاتیح الشرایع]] | |||
*[[اصول المعارف (کتاب)|اصول المعارف]] | |||
*[[الحقائق (کتاب)|الحقائق]] | |||
*[[قرة العیون (کتاب)|قرة العيون في أعز الفنون]] | |||
*[[الکلمات المکنونة (کتاب)|الکلمات المکنونة]] | |||
*[[الکلمات المخزونة (کتاب)|الکلمات المخزونة]] | |||
*[[اللائی (کتاب)|اللائی]] | |||
*[[جلاء العیون (کتاب)|جلاء العیون]] | |||
*[[تشریح العالم (کتاب)|تشریح العالم]] | |||
*[[بشارة الشیعة (کتاب)|بشارة الشیعة]] | |||
*[[الاربعین فی مناقب امیرالمومنین (ع) (کتاب)|الاربعین فی مناقب امیرالمومنین (ع)]] | |||
*[[الاصول الاصلیه (کتاب)|الاصول الاصلیه]] | |||
*[[تسهیل السبیل (کتاب)|تسهیل السبیل بالحجة في إنتخاب كشف المحجة لثمرة المهجة]] | |||
*[[نقد الاصول الفقهیه (کتاب)|نقد الاصول الفقهیه]] | |||
*[[النخبه (کتاب)|النخبه في الحكمة العمليه و الاحكام الشرعيه]] | |||
*[[الشهاب الثاقب (کتاب)|شهاب الثاقب فی وجوب صلاه الجمعه العینی؛ و یلیه منبع الحیاة]] | |||
*[[اصول العقائد (کتاب)|اصول العقائد]] | |||
*[[منهاج النجاة (کتاب)|منهاج النجاة في بيان العلم الواجب علی كل مسلم و مسلمة]] | |||
*[[خلاصة الاذكار واطمئنان القلوب (کتاب)|خلاصة الاذكار واطمئنان القلوب]] | |||
*[[دیوان فیض (کتاب)|دیوان فیض]] | |||
*[[رساله شرح صدر (کتاب)|رساله‌های شرح صدر و الانصاف]] <ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۱-۹۳؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۰.</ref> <ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۱-۱۸۲؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹؛ نک، حر عاملی، ج۲، ۳۰-۳۰۶.</ref> | |||
*[[رسالة فی الغناء و تحلیله (کتاب)|رسالة فی الغناء و تحلیله]] <ref>مختاری، صادقی، غناء و موسیقی، ۱۳۷۷ش، ج۳، ۲۰۳۹- ۲۰۴۱. .</ref> | |||
*[[العرفان و السلوك (کتاب)|العرفان و السلوك عند أهل البيت علیهم السلام المعروف شرح رسالة زاد السالک]] | |||
*[[ذريعة الضراعة (کتاب)|ذريعة الضراعة في جمع الأدعية المتضمنة للمناجاة مع الله تعالي]] | |||
*[[أخلاق النبوة و الإمامة (کتاب)|أخلاق النبوة و الإمامة]] | |||
*[[عين اليقين (کتاب)|عين اليقين الملقب بالأنوار و الأسرار]] | |||
*[[الحق المبین (کتاب)|الحق المبین فی تحقیق کیفیه التفقه فی الدین]]. | |||
مرکز کامپیوتری علوم اسلامی (نور )، نسخه الکترونیکی آثار فیض را، با عنوان مجموعه آثار علامه فیض کاشانی منتشر کرده است. <ref>مرکز کامپیوتری نور.</ref> <ref>کتابخانه دیجیتالی مجموعه آثار ملا محسن فیض کاشانی، دانشگاه عالی شهید مطهری.</ref> | |||
[[پرونده:آثار فیض.jpg|بندانگشتی|176x176px]] | |||
===اشعار=== | |||
افزون بر دیوان شعر مستقل مجموعه ای نیزباعنوان (شوق مهدی) دربردارنده اشعاری درباره امام زمان (ع) از آثار منسوب به فیض است. | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|گفتم که روی خوبت از من چرا نهان است|گفتا تو خود حجابی ور نه رخم عیان است}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|یارب تو فیض را بحسین شهید بخش|هر چند غرق لجّه عصیان فتاده است}} | |||
{{ب|در ماتم حسین دُری کن گران بها|هر دانه اشک را که ز مژگان فتاده است}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|چشم بر درگه تو دوخته‌ام|بامید لقا جعلت فداک}} | |||
{{ب|فیض خود را زغم نجات دهید|کوست خاک شما جعلت فداک}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
<ref>فیض کاشانی، دیوان، ص۳۴۹.</ref> | |||
از اشعار دیگر ایشان است<span> </span>: | |||
{{شعر| برگرفته از کتاب شعرای حوزه علمیه اصفهان (از صدر اسلام تا کنون)، محمد علی بهشتی نژاد، اصفهان، پویان مهر، 1391.}} | {{شعر| برگرفته از کتاب شعرای حوزه علمیه اصفهان (از صدر اسلام تا کنون)، محمد علی بهشتی نژاد، اصفهان، پویان مهر، 1391.}} | ||
{{ب|بیا تا مونس هم یار هم غمخوار هم باشیم|انیس جان غم فرسوده ، بیمار هم باشیم}} | {{ب|بیا تا مونس هم یار هم غمخوار هم باشیم|انیس جان غم فرسوده ، بیمار هم باشیم}} | ||
| سطر ۷۳: | سطر ۱۳۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
<ref>[https://wiki.esfhozeh.ir/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%B4%D8%B9%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86 شعرای حوزه علمیه اصفهان] (از صدر اسلام تا کنون)، محمد علی بهشتی نژاد، اصفهان، پویان مهر، 1391.</ref><br /> | <ref>[https://wiki.esfhozeh.ir/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%B4%D8%B9%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86 شعرای حوزه علمیه اصفهان] (از صدر اسلام تا کنون)، محمد علی بهشتی نژاد، اصفهان، پویان مهر، 1391.</ref> | ||
===اندیشه‌ها=== | |||
خوانساری و شیخ یوسف بحرانی، ملا محسن را در شمار اخباریان می‌دانند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۸۵.</ref> <ref>فیض، المحجة البیضاء، ج۱، مقدمه، ص۲۳، به نقل از لؤلؤة البحرین، ص۱۳۳.</ref>نوشته‌های او نیز این امر را تأیید می‌کند.<ref>فیض کاشانی، ده رساله، ص۱۹۶.</ref> فیض در بسیاری از مسائل آراء مستقلی داشت؛ برخی از آراء خاص او عبارتند از: | |||
*جواز غنا و موسیقی<ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۲، ص۲۱.</ref> از نظر او غناء فی نفسه(بدون همراه شدن با حرامی دیگر) حرام نیست؛ وی با استناد به روایات حرمت غناء را مخصوص جایی می‌دانست که با حرام دیگری همراه باشد مانند بازی با آلات لهو، وارد شدن مردان بر زنان، گوش دادن مردان صدای زنان را و مشتمل بودن بر کلمات باطل. <ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۲، ص۲۱.</ref> | |||
*چیزی که نجس شده، چیز دیگر را نجس نمی‌کند. <ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۷۵.</ref> | |||
*آب قلیل در برخورد با نجاست، نجس نمی‌شود. <ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۸۱.</ref> | |||
*متفاوت بودن بلوغ نسبت به تکالیف مختلف <ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۱۳.</ref> | |||
*حصول مغرب شرعی با استتار قرص خورشید از دید چشم، اگر حائلی در میان نباشد. <ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۹۴.</ref> | |||
*عدم شرط خشک بودن محل مسح در وضو <ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۴۶.</ref> | |||
*کفایت هر غسلی از وضو <ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۵۵.</ref> | |||
*وجوب عینی نماز جمعه.<ref>فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۱۷.</ref> | |||
<br /> | |||
==وفات== | |||
فیض کاشانی در ۲۲ ربیع‌الثانی در ۱۰۹۱ق (مصادف با ۱۰۵۸ش) در کاشان درگذشت و در قبرستانی که در زمان حیاتش، زمین آن را وقف نموده بود، به خاک سپرده شد. <ref>نک:افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۲؛ الکنی و الالقاب، ج۳، ص۴۰.</ref> | |||
[[پرونده:مقبره ملا محسن فیض کاشانی.jpg|بندانگشتی]] | |||
در آبان ۱۳۸۷ش کنگره‌ای در بزرگداشت او برگزار گردید. <ref>کنگره بین المللی ملا محسن فیض کاشانی، دانشگاه عالی شهید مطهری.</ref> <ref>گزارشی از همایش بزرگداشت فیض، پرتال جامع علوم انسانی.</ref> <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%81%DB%8C%D8%B6_%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C ویکی شیعه]</ref> | |||
<br /> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| سطر ۷۹: | سطر ۱۶۳: | ||
==منبع== | ==منبع== | ||
*افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق سید احمد حسینی، قم، مطبعة الخیام، ۱۴۰۱ق. | |||
*خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، تحقیق؛ اسدالله اسماعیلیان، قم، مکتبة الاسماعیلیان، ۱۳۹۰ق. | |||
*فیض کاشانی، الاعتذار، در ده رساله، اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۷۱ش. | |||
*فیض کاشانی، شرح صدر، در مجموعه رسایل فیض کاشانی، محقق: بهراد جعفری، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری، ۱۳۸۷ش. | |||
*فیض کاشانی، ملا محمد محسن، کتاب الوافی، تصحیح و تعلیق: ضیاءالدین حسینی، مکتبة الامام امیرالمومنین علی علیه‌السلام، اصفهان، ۱۴۱۲ق/۱۳۷۰ش. | |||
*جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم؛ پژوهشکده باقرالعلوم، گلشن ابرار، نشر معروف، قم،۱۳۷۹ش. | |||
*فیض کاشانی، ملا محسن، ده رساله، به کوشش رسول جعفریان، اصفهان، ۱۳۷۱ش. | |||
*فیض کاشانی، ملا محمد محسن، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامی، قم، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۳ش. | |||
*فیض کاشانی، ملا محمد محسن، دیوان، انتشارات اسوه، شرح و مقدمه: مصطفی فیضی کاشانی، تهران، ۱۳۷۱ش. | |||
*فیض کاشانی، ملا محمد محسن، مفاتیح الشرایع، تحقیق: سید مهدی رجائی، مجمع الذخائر الاسلامیة، قم، ۱۴۰۱ق. | |||
*فیض، رسالۀ شرح صدر، ضمیمه ده رسالۀ فیض کاشانی، مرکز تحقیقات علمی و دینی امیرالمومنین، اصفهان. | |||
*قمی، شیخ عباس، الکنی و الالقاب، تهران، مکتبة الصدر، چاپ پنجم، ۱۳۶۸ش. | |||
*مختاری، رضا و صادقی، محسن، غناء و موسیقی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۷ش. | |||
*[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%81%DB%8C%D8%B6_%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C ویکی شیعه]. | |||
<br /> | <br /> | ||
[[رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان]] | [[رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان]] | ||
[[رده:آبان ماه 1401]] | [[رده:آبان ماه 1401]] | ||
[[رده:علمای قرن 11]] | [[رده:علمای قرن 11]] | ||
[[رده: | [[رده:فقیهان]] | ||
[[رده: | [[رده:شعرا]] | ||
[[رده: | [[رده:مفسرین]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ بهمن ۱۴۰۱، ساعت ۲۳:۱۴
این صفحه نیازمند تکمیل یا تصحیح است. این تکمیل شامل موارد علمی، اطلاعات به روز و یا سایر موضوعات است و شما می توانید در کامل تر شدن دانشنامه همراه ما باشید. |
ملا محمد بن مرتضی بن محمود کاشانی (۱۰۰۷-۱۰۹۱ق) معروف به ملا محسن و ملقب به فیض کاشانی، حکیم، محدث، مفسر قرآن و فقیه شیعه در قرن یازدهم قمری است.
زندگی نامه
ولادت
ایشان متولد ۱۴ صفر سال ۱۰۰۷ق (مصادف با ۹۷۷ش) در شهر کاشان است. [۱]
خاندان
خاندان فیض از خانواده‌های علمی و مشهور شیعه بوده است.[۲] پدرش رضی الدین شاه مرتضی (۹۵۰-۱۰۰۹ ق) [۳]و مادرش زهرا خاتون (درگذشته ۱۰۷۱ق)، دختر ضیاء العرفا رازی بود.[۴] جدّ فیض، تاج الدین شاه محمود فرزند ملا علی کاشانی، در کاشان مدفون است.
ملا محسن، داماد ملاصدرا بود، وی او را فیض، و داماد دیگرش لاهیجی را فیاض لقب داد. [۵]
همسر و فرزندان
حاصل ازدواج محمدمحسن با زبیده دختر ملاصدرا پنج فرزند به نام‌های زیر بود:
- محمد علم الهدی، نویسنده معادن الحکمة
- معین الدین احمد
- علیه بانو (کنیه او «ام الخیر» بوده است)
- سکینه (کنیه‌اش «ام البِر» بوده است)
- سکینه (کنیه‌اش «ام سلمه» بوده است)
تحصیلات
فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به اصفهان رفت. پس از آن دو سال در شیراز نزد سید ماجد بحرانی شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس شیخ بهایی حاضر شد. وی در سفر حج از شیخ محمد نوادۀ شهید ثانی اجازه روایت دریافت کرد. و پس از آن در قم نزد ملاصدرا شاگردی کرد و در مراجعت ملاصدار به شیراز او را همراهی نمود و نزدیک به دو سال در آنجا ماند. صاحب روضات و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست.[۶] فیض سرانجام به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم و تالیف پرداخت.[۷] درباره دلیل نامگذاری مدرسه فیضیه، به سکونت فیض در آن اشاره شده است.
اندیشمندان بسیاری همچون افندی، حر عاملی، محدث نوری، شیخ عباس قمی، علامه امینی و... او را با کلماتی همچون فیلسوف، حکیم، متلکم، محدث، فقیه، شاعر، ادیب، عالم، فاضل ستوده‌اند. [۸] [۹]
استادان
از اساتید وی می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
- محمد تقی مجلسی
- شیخ بهایی
- میرداماد
- میرفندرسکی
- ملاصدرا
- سید ماجد بحرانی
- محمد بن حسن بن زین الدین عاملی، نوادۀ شهید ثانی (در سفری که به مکه داشت از او اجازه روایت دریافت کرد.[۱۰])
در برخی منابع از ملا خلیل قزوینی، محمدطاهر قمی، ملا محمدصالح مازندرانی و پدرش نیز به عنوان استادان وی نام برده شده است.[۱۱]
شاگردان
برخی شاگردان وی عبارتند از:
- فرزندانش محمد (علم‌الهدی) و احمد (معین‌الدین)
- محمدمؤمن فرزند عبدالغفور، برادر فیض
- شاه مرتضی دوم: پسر برادر فیض
- ضیاء الدین محمد، فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض.
- ملا شاه فضل الله و ملا علامی: خواهر زادگان فیض.
- علامه مجلسی
- سید نعمت الله جزایری
- قاضی سعید قمی
- ملا محمدصادق خضری
- شمس الدین محمد قمی
- محمدمحسن عرفان شیرازی
- و ... . [۱۲]
دعوت شاهان صفوی
فیض در کاشان و قمصر، نماز جمعه اقامه می‌کرد.[۱۳] او دعوت شاه صفی را برای اقامت در اصفهان نپذیرفت، اما به دعوت شاه عباس دوم برای اقامه نماز جمعه در مسجد جامع عتیق به اصفهان رفت.[۱۴]
آثار ، اشعار و اندیشه ها
آثار
فیض آثار بسیاری از خود به جای گذاشت. او در کتاب فهرست تصانیف از ۱۰۰ اثر نام برده است.[۱۵] سید نعمت الله جزایری آثار او را، حدود ۲۰۰ اثر می‌داند. [۱۶]در دیگر منابع تا ۱۴۰ اثر ثبت شده است. [۱۷]
برخی از آثار او عبارتند از:
- تفسیر صافی
- تفسیر اصفی
- الوافی
- الشافی
- نوادر الاخبار
- المعارف تلخیص علم الیقین
- معتصم الشیعه فی احکام الشریعه
- المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء
- مفاتیح الشرایع
- اصول المعارف
- الحقائق
- قرة العيون في أعز الفنون
- الکلمات المکنونة
- الکلمات المخزونة
- اللائی
- جلاء العیون
- تشریح العالم
- بشارة الشیعة
- الاربعین فی مناقب امیرالمومنین (ع)
- الاصول الاصلیه
- تسهیل السبیل بالحجة في إنتخاب كشف المحجة لثمرة المهجة
- نقد الاصول الفقهیه
- النخبه في الحكمة العمليه و الاحكام الشرعيه
- شهاب الثاقب فی وجوب صلاه الجمعه العینی؛ و یلیه منبع الحیاة
- اصول العقائد
- منهاج النجاة في بيان العلم الواجب علی كل مسلم و مسلمة
- خلاصة الاذكار واطمئنان القلوب
- دیوان فیض
- رساله‌های شرح صدر و الانصاف [۱۸] [۱۹]
- رسالة فی الغناء و تحلیله [۲۰]
- العرفان و السلوك عند أهل البيت علیهم السلام المعروف شرح رسالة زاد السالک
- ذريعة الضراعة في جمع الأدعية المتضمنة للمناجاة مع الله تعالي
- أخلاق النبوة و الإمامة
- عين اليقين الملقب بالأنوار و الأسرار
- الحق المبین فی تحقیق کیفیه التفقه فی الدین.
مرکز کامپیوتری علوم اسلامی (نور )، نسخه الکترونیکی آثار فیض را، با عنوان مجموعه آثار علامه فیض کاشانی منتشر کرده است. [۲۱] [۲۲]
اشعار
افزون بر دیوان شعر مستقل مجموعه ای نیزباعنوان (شوق مهدی) دربردارنده اشعاری درباره امام زمان (ع) از آثار منسوب به فیض است.
| گفتم که روی خوبت از من چرا نهان است | گفتا تو خود حجابی ور نه رخم عیان است |
| یارب تو فیض را بحسین شهید بخش | هر چند غرق لجّه عصیان فتاده است | |
| در ماتم حسین دُری کن گران بها | هر دانه اشک را که ز مژگان فتاده است |
| چشم بر درگه تو دوخته‌ام | بامید لقا جعلت فداک | |
| فیض خود را زغم نجات دهید | کوست خاک شما جعلت فداک |
از اشعار دیگر ایشان است :
| بیا تا مونس هم یار هم غمخوار هم باشیم | انیس جان غم فرسوده ، بیمار هم باشیم | |
| شب آید شمع هم گردیم و بهر یکدگر سوزیم | شود چون روز دست و پای هم در کار هم باشیم | |
| دوای هم شفای هم برای هم فدای هم | دل هم جان هم جانان هم دلدار هم باشیم |
اندیشه‌ها
خوانساری و شیخ یوسف بحرانی، ملا محسن را در شمار اخباریان می‌دانند.[۲۵] [۲۶]نوشته‌های او نیز این امر را تأیید می‌کند.[۲۷] فیض در بسیاری از مسائل آراء مستقلی داشت؛ برخی از آراء خاص او عبارتند از:
- جواز غنا و موسیقی[۲۸] از نظر او غناء فی نفسه(بدون همراه شدن با حرامی دیگر) حرام نیست؛ وی با استناد به روایات حرمت غناء را مخصوص جایی می‌دانست که با حرام دیگری همراه باشد مانند بازی با آلات لهو، وارد شدن مردان بر زنان، گوش دادن مردان صدای زنان را و مشتمل بودن بر کلمات باطل. [۲۹]
- چیزی که نجس شده، چیز دیگر را نجس نمی‌کند. [۳۰]
- آب قلیل در برخورد با نجاست، نجس نمی‌شود. [۳۱]
- متفاوت بودن بلوغ نسبت به تکالیف مختلف [۳۲]
- حصول مغرب شرعی با استتار قرص خورشید از دید چشم، اگر حائلی در میان نباشد. [۳۳]
- عدم شرط خشک بودن محل مسح در وضو [۳۴]
- کفایت هر غسلی از وضو [۳۵]
- وجوب عینی نماز جمعه.[۳۶]
وفات
فیض کاشانی در ۲۲ ربیع‌الثانی در ۱۰۹۱ق (مصادف با ۱۰۵۸ش) در کاشان درگذشت و در قبرستانی که در زمان حیاتش، زمین آن را وقف نموده بود، به خاک سپرده شد. [۳۷]
در آبان ۱۳۸۷ش کنگره‌ای در بزرگداشت او برگزار گردید. [۳۸] [۳۹] [۴۰]
پانویس
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۷۹.
- ↑ فیض کاشانی، دیوان، ج۱، مقدمه مصحح، ص۶.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۴،۱۰۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱.
- ↑ فیض، دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۳؛ فیض،دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض.
- ↑ حر عاملی، ج۲، ص۳۰۵؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰.
- ↑ نک: فیض، المحجة البیضاء، ج۱، مقدمه، ص۲۲-۲۴.
- ↑ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳.
- ↑ فیض، الوافی، ج۱، مقدمه، ص۳۲.
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳.
- ↑ فیض، رسالۀ شرح صدر، ص۶۱،۶۲؛ گلشن ابرار، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، مقدمه، ص۱۸؛ فیض کاشانی، شرح صدر، در مجموعه رسایل فیض کاشانی، صص ۳۶-۴۴؛ فیض کاشانی، الاعتذار، ص۲۸۱.
- ↑ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۵۱.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۹۳.
- ↑ فیض، دیوان، ج۱، مقدمه مصحح، ص۸۲-۸۸؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۱-۹۳؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۰.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۱-۱۸۲؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹؛ نک، حر عاملی، ج۲، ۳۰-۳۰۶.
- ↑ مختاری، صادقی، غناء و موسیقی، ۱۳۷۷ش، ج۳، ۲۰۳۹- ۲۰۴۱. .
- ↑ مرکز کامپیوتری نور.
- ↑ کتابخانه دیجیتالی مجموعه آثار ملا محسن فیض کاشانی، دانشگاه عالی شهید مطهری.
- ↑ فیض کاشانی، دیوان، ص۳۴۹.
- ↑ شعرای حوزه علمیه اصفهان (از صدر اسلام تا کنون)، محمد علی بهشتی نژاد، اصفهان، پویان مهر، 1391.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۸۵.
- ↑ فیض، المحجة البیضاء، ج۱، مقدمه، ص۲۳، به نقل از لؤلؤة البحرین، ص۱۳۳.
- ↑ فیض کاشانی، ده رساله، ص۱۹۶.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۲، ص۲۱.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۲، ص۲۱.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۷۵.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۸۱.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۱۳.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۹۴.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۴۶.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۵۵.
- ↑ فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، ص۱۷.
- ↑ نک:افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۲؛ الکنی و الالقاب، ج۳، ص۴۰.
- ↑ کنگره بین المللی ملا محسن فیض کاشانی، دانشگاه عالی شهید مطهری.
- ↑ گزارشی از همایش بزرگداشت فیض، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ ویکی شیعه
منبع
- افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق سید احمد حسینی، قم، مطبعة الخیام، ۱۴۰۱ق.
- خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، تحقیق؛ اسدالله اسماعیلیان، قم، مکتبة الاسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
- فیض کاشانی، الاعتذار، در ده رساله، اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۷۱ش.
- فیض کاشانی، شرح صدر، در مجموعه رسایل فیض کاشانی، محقق: بهراد جعفری، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری، ۱۳۸۷ش.
- فیض کاشانی، ملا محمد محسن، کتاب الوافی، تصحیح و تعلیق: ضیاءالدین حسینی، مکتبة الامام امیرالمومنین علی علیه‌السلام، اصفهان، ۱۴۱۲ق/۱۳۷۰ش.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم؛ پژوهشکده باقرالعلوم، گلشن ابرار، نشر معروف، قم،۱۳۷۹ش.
- فیض کاشانی، ملا محسن، ده رساله، به کوشش رسول جعفریان، اصفهان، ۱۳۷۱ش.
- فیض کاشانی، ملا محمد محسن، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامی، قم، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۳ش.
- فیض کاشانی، ملا محمد محسن، دیوان، انتشارات اسوه، شرح و مقدمه: مصطفی فیضی کاشانی، تهران، ۱۳۷۱ش.
- فیض کاشانی، ملا محمد محسن، مفاتیح الشرایع، تحقیق: سید مهدی رجائی، مجمع الذخائر الاسلامیة، قم، ۱۴۰۱ق.
- فیض، رسالۀ شرح صدر، ضمیمه ده رسالۀ فیض کاشانی، مرکز تحقیقات علمی و دینی امیرالمومنین، اصفهان.
- قمی، شیخ عباس، الکنی و الالقاب، تهران، مکتبة الصدر، چاپ پنجم، ۱۳۶۸ش.
- مختاری، رضا و صادقی، محسن، غناء و موسیقی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۷ش.
- ویکی شیعه.