محمد نائینی

عالم ربّانی و فاضل صمدانی،از زندگی و تحصیلات او اطلاع دقیقی در دست نیست جز این که وی شوهر همشیره فقیه و زعیم دینی اصفهان حاج محمّد ابراهیم کلباسی بوده و از طرف مرحوم حاجی، یک نوبت امامت مسجد حکیم به او واگذار بوده و متدیّنین و مقدّسین اصفهان بسیار به او اعتماد داشته اند .

فرزندان

وی از دختر عالم ربّانی حاج محمّد حسن کلباسی دارای فرزندی به نام علیرضا گردید که عالمی عامل و بسیار پارسا بود و مجاورت نجف اشرف را اختیار کرده بود.

به نوشته علّامه طهرانی:

وی و فرزندش، فاضل با ورع شیخ محمّد حسین، هر دو به کلباسی مشهور بوده اند. علّامه میرزا حسین نوری او را چنین توصیف نموده است: "احد العلماء المراقبین المجاهدین الذین سلکوا مسالک السلف واتبعوا آثار ائمه الهدی. دائم الذکر مواظب علی الطاعات والسنن".

علّامه سیّد حسن صدر در "تکمله امل الآمل" می نویسد:

عاشرته ایام اقامتی فی النجف الاشرف فکان کما ذکره ووصفه العلامه النوری. ولد ونشأ باصفهان... وکان والده من افاضل العلماء باصفهان. ورایت منه تعلّقا معجبا بالامام الحسین علیه السلام حتی کان لیصح علیه لو قیل انه عاشق الحسین علیه السلام بمقدار لا یتصور اعظم منه. وطالما یحبّ ان یوفق للموت والدفن فی تربته وجواره فکان له من حسن نیته انه زار الحسین علیه السلام وکان لا یترک ایّ مخصوصه من زیاراته ولما ورد کربلاء مرض فعرف انه الذی لا بد منه فآنس غایه الانس واوصی ان یدفن عند قبر ابن ابی حمزه فی باب البلد المعروف بباب النجف وکانت وفاته عام الطاعون الذی خص النجف سنه1297.

علّامه طهرانی می نویسد:

اقول: و کذا محبّه ولده المذکور (شیخ محمّد حسین )و مواظبته للمخصوصات حتّی جاور الحائر قرب وفاته و توفّی بها.

تذکّر

شخصیت فوق غیر از عالم پارسا و فقیه ادیب ملّا محمّد نائینی (م: 1305ق) فرزند میرزا هادی راثی، از فقهای بزرگ نائین در عهد ناصری است که در شعر "فایض" تخلّص می نموده و رساله ای در وجوب سلطنت برای ناصر الدین شاه نگاشته است.

وی به نوشته فرزندش:

از مبادی عمر به تحصیل علوم پرداخته و تا سنّ 85 سالگی همه را مشغول تحصیل و تألیف بوده است. او به سال 1265 در سن 16 سالگی شرحی بر "زبده الاصول" شیخ بهائی نگاشته است.

در "مآثر والآثار" می نویسد:

میرزا محمّد نائینی از جمله اجله فقهاء و عظماء علماء بود و در نائین و ملحقاتش و آن حدود به امور شرعیه مشغولی می نمود... سال 1305 از سرای سپنج درگذشت و از جمله اولاد مقرب الخاقان میرزا علی خان منشی وزارت مالیه را که فاضلی است کامل برجای گذاشت.

تألیفات

1. ترجمان الحق ولسان الصدق.

در ترجمه کتاب "احقاق الحق" که به خط شکسته نستعلیق پسرش صفاء السلطنه در سال 1307 در 375 برگ کتابت شده و در کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد نگهداری می شود. کاتب در پایان 43 بیت شعر با تخلص "مشتاقی" در وصف ناصر الدین شاه قاجار سروده است.

2. طور سینا یا شجر طور

مثنوی عرفانی که نسخه خطّی آن در کتابخانه ملک موجود است.

فرزندش: میرزا علی خان صفاءالسلطنه از رجال نیک نام عصر ناصری و مظفّری و افاضل شعرا و خوش نویسان عصر خود بوده و علاوه بر مقام علمی سال ها در مقام های مهم دولتی از جمله معاونت وزارت انطباعات، معاونت وزارت دول خارجه و معاونت وزارت خراسان شاغل بود.

وی در اصفهان نزد آخوند ملّا حسن نائینی تحصیل کرده و در قزوین از محضر عالم ربّانی سیّد محمّد تقی قزوینی بهره برده و به اشاره او کتاب "کنزالمعجزات ناصری" را به نظم کشیده است.

وی در سال 1318ق در کربلای معلی که به عنوان کارپرداز ایران در آن جا رفته بود وفات کرد و در ایوان حرم مطهر حضرت ابوالفضل علیه السلام مدفون گردید.

3. تحفه الزائرین بالهادین

از آثارش کتاب "تحفه الزائرین بالهادین" در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود.

4. تحفه الفقراء

کتاب دیگری نیز به نام "تحفه الفقراء" دارد که حاوی روزنامه سفر او به طبس و یزد و نائین است و در سال 1300ق نگاشته شده. این اثر به کوشش محمّد گلبن به چاپ رسیده است.

5. دیوان اشعار

دیوان اشعار او نیز که به خاطر ارادت به استاد غلامرضا شیشه گر (مشتاقعلی) در آن "مشتاقی" تخلص کرده، پس از وفاتش به اهتمام فرزندش میرزا عباس خان به چاپ رسیده است.

سیّد عبدالحجه بلاغی می نویسد:

میرزا عباس خان صفاء السلطنه شعر نیکو می سرود. یکصد و پانزده سال عمر کرد و در حدود سال 1358 وفات یافت و جنازه اش از تهران به قم حمل و در آن جا دفن شد.

مدفن حاج میرزا محمّد در حرم امامزاده سلطان سیّد علی نائین است. میرزا عبدالرضا وزیر، برادر حاج میرزا محمّد و هردو فرزندان میرزا هادی بوده اند.

وفات

از نوشته های سنگ مزارش نیز بر می آید که وی عالمی فرزانه و دارای ملکات و صفات پسندیده ای بوده است.

وی در دوم شوال 1263ق وفات کرده و در جلو قبر مطهر فاضل هندی مدفون شد. بر سنگ لوح مزار او چنین آمده است:

"الا انّ اولیاء اللّه لاخوف علیهم ولا هم یحزنون. قد ارتحل من الدنیا الفانیه وانتقل الی النشأه الباقیه الجامع للفضائل والحائز للفواضل، الحاوی للملکات القدسیه والصفات الملکیه، العالم النحریر وللناس بشیر ونذیر، وحید عصره، فرید دهره، ملجأ الخاصّ والعام، مروّج شریعه سیّد الانام، عمده الفقهاء، فخر الفضلاء، کهف الحاجّ والمعتمرین، سمیّ حبیب اله العالمین، الواصل الی رحمه اللّه الغنی، الحاج ملّا محمّد النائینی عطّر اللّه مضجعه، فی الثانی من شهر شوّال المکرّم سنه 1263".

منبع

گلزار فضیلت: مشاهیر تخت فولاد اصفهان (تکیه فاضل هندی)، رحیم قاسمی، اصفهان، ناشر کانون پژوهش، چاپ اول، 1389.