سید عطاءالله فقیهی جرقویه محمدآبادی

از فضلا و مدرّسین مدرسه چهارباغ، مرحوم آیةالله سیّد عطاءالله فقیهی جرقویه بود.

«جرقویه» و مفاحر علمی آن

آشنایی اجمالی با «جرقویه» و برخی از مفاخرعلمی شیعی آن

«جرقویه» منطقه‌ای است در نزدیکی شهر بزرگ اصفهان‌ که فاصله نزدیک‌ترین نقطه آن به اصفهان، حدود چهل کیلومتر و فاصله دورترین قسمت آن نیز به اصفهان، حدود یک‌صد و بیست کیلومتر می‌باشد.

«جرقویه» در طول زمان خاستگاه محدّثان، فقیهان، فلاسفه و علمای بزرگی بوده است.

«ابواللطیف جرقویه­ای» خطیب و متکلّم شیعی در نیمه اول قرن ششم هجری، ساکن خوارزم بوده که با یک واسطه ـ ابوقدامه ـ از سیّد مرتضی، نقل حدیث نموده و در شمار مشایخ بدون واسطه شیخ منتجب­ الدین ابن­ بابویه ـ مؤلف کتاب «الفهرست» ـ نیز بوده است.

همچنین عالم فاضل و فقیه کامل، «ملّا محمّدصادق پیکانی جرقویه ­ای» از شاگردان سرشناس شیخ انصاری بوده که درباره وی، امید ترقّی بسیار می رفته است.

تنها در نیمه دوم قرن چهاردهم هجری قمری، چهار فقیه بزرگ از این دیار، در آسمان ‌همیشه تابناک فقاهت شیعه، نورافشانی نموده اند ـ که به ترتیب ـ عبارتند از حضرات آیات:

ـ «شیخ محمّدرضا جرقویه­ای حائری» که بیشتر با عنوان «شیخ محمّدرضا اصفهانی» یا «شیخ محمّدرضا حائری» شناخته می‌شود و پس از تحصیل مقدّمات علوم اسلامی در اصفهان، به عتبات عراق هجرت نموده و سال‌های پایانی عمر مبارک خویش را در کربلا سکونت گزیده و در شمار مدرّسین، مؤلفین و چهره‌های علمی آن حوزه پربرکت، به شمار می‌آمده است.

ـ «شیخ محمّدرضا حسین‌آبادی جرقویه­ای» که در نجف اشرف به تحصیل پرداخته و در اصفهان سکونت داشته و در حوزه علمیّه آن نیز به تدریس و پرورش شاگرد پرداخته و اجتهاد وی مورد تأیید آیات عظام «سیّد ابوالحسن اصفهانی»، «میرزا محمّدحسین نائینی» و «شیخ محمّدحسین فشارکی» قرارگرفته است.

ـ «سیّد محمّدحسن میرجهانی جرقویه­ای محمّدآبادی» که مدتی طولانی را در نجف اشرف به تحصیل پرداخته و در شمار اصحاب خاص بزرگ مرجع جهان تشیع مرحوم آیةالله العظمی سیّد ابوالحسن اصفهانی بوده و همچنین مدتی را در مشهد و تهران به سر برده و در سال‌های پایانی عمر به اصفهان آمده و آثاری ارزشمند چون «نوائب الدهور فی علائم الظهور»، «تفسیر سوره حمد» و «دیوان حیران» از خود برجای گذارده است.

ـ «سیّد عطاءالله فقیهی جرقویه ­ای محمّدآبادی» که از فضلای حوزه علمیّه اصفهان و مدرّس فلسفه و فقه بوده است؛ توضیح درباره وی در ادامه خواهد آمد.

ولادت و خاندان

مرحوم آیةالله سیّد عطاءالله فقیهی یکی از مفاخر علمی منطقه جرقویه می‌باشد.

این عالم فاضل در دهه آغازین قرن چهاردهم هجری شمسی در محمّدآباد جرقویه، چشم به جهان گشود.

پدر وی مرحوم سیّد محمّدباقر فقیهی از علمای محمّدآباد بود. نسب او با نسب مرحوم سیّد محمّدحسن میرجهانی مشترک بود و مانند آن مرحوم پس از سال‌ها که در زی غیر سادات به سر می‌بردند، به کسوت سیادت درآمد.

اساتید

مرحوم آیةالله فقیهی تحصیلات مقدّماتی خود را در زادگاه خویش و نزد پدر دانشمندش آغاز نمود و سپس از اساتید گران‌قدر حوزه علمیّه اصفهان بهره برد. از اساتید وی در مرحله مقدّمات و سطح، اطلاع چندانی در اختیار نیست.

برخی از بزرگوارانی که مرحوم فقیهی در سطوح عالی حوزه اصفهان محضر آنان را مغتنم شمرده و در درس آنان شرکت نموده، عبارتند از حضرات آیات:

ـ شیخ محمّدباقر زند کرمانی

ـ سیّد محمّدرضا خراسانی

ـ شیخ مرتضی اردکانی.

تدریس و شاگردان

مرحوم آیةالله فقیهی در حوزه علمیّه اصفهان به تدریس دروس مختلف ازجمله «مختصرالنافع»، «شرح ­لمعه»، «مکاسب»، «فرائدالاصول»، «قوانین ­الاصول»، «مختصرالمعانی» و «شرح ­منظومه» پرداخت.

جلسات تدریس آن فقید فرزانه در مدارس علمیّه «صدر بازار»، «نیم­آورد»، «چهارباغ»، «جدّه­بزرگ»، «ملّا عبدالله» و «ذوالفقار» برگزار می‌شد.

برخی از شاگردان مرحوم فقیهی، عبارتند از حضرات آیات و حجج‌اسلام:

ـ مرحوم سیّد جواد روحانی

ـ سیّد جواد میردامادی خمینی‌شهری

ـ سیّد حسین مهاجر دام ­ظلّه ­العالی (کتاب البهجة­المرضیة)

ـ مرحوم شیخ رحمت‌الله طیبی حسن‌آبادی جرقویه (1323 ـ 1389 ش).

ـ شیخ سعید شریفی فلاورجانی

ـ سیّد عبدالحمید آل­ داوود (درس معالم ­الاصول در مدرسه جدّه ­بزرگ)

ـ سیّد علی‌اصغر امامی دهاقانی

ـ سیّد علی متّقی («شرح منظومه» در مدرسه علمیّه ذوالفقار)

ـ سیّد مرتضی هاشمی («حاشیه ملّا عبدالله»، «قوانین» و «شرح منظومه»)

ـ سیّد مسیح حسینی بروجنی («قوانین» در مدرسه ملّا عبدالله)

ـ سیّد مهدی ظفر (درس «شرح لمعه» در مدرسه جدّه بزرگ)

ـ سیّد محمّد روحانی (درس «مختصر المعانی» در مدرسه صدر بازار)

ـ سیّد مهدی میرلوحی

ـ سیّد نورالدین روحانی

و سیّد موسی درخشنده.

ویژگی‌های اخلاقی ـ اجتماعی

آیةالله سیّد مرتضی هاشمی ـ از فضلای حوزه علمیّه اصفهان و از شاگردان مرحوم آیةالله سیّد عطاءالله فقیهی ـ در توصیف استاد خویش، چنین فرمودند:

«من در مدرسه ذوالفقار، «حاشیه ملّا عبدالله» و «قوانین ­الاصول» و در مدرسه چهارباغ، «شرح منظومه» را خدمت مرحوم آقای فقیهی آموختم.

ایشان فردی بسیار مؤدّب، متعبّد و مقید به انجام اعمال ام داود بود و گریه‌ها و حالات خوش وی در انجام اعمال ام داود ـ که در مدرسه ذوالفقار برگزار می‌نمودند ـ همه را متحوّل می‌کرد.

مرحوم آقای فقیهی از خط خوبی برخوردار بود».

به گفته حجّةالاسلام شیخ سعید شریفیان فلاورجانی: «مرحوم آیةالله فقیهی جرقویه­ ای در مدرسه ذوالفقار اصفهان [در زمان ریاست مرحوم آیةالله زند کرمانی بر این مدرسه] برای جمعی از طلاب، دو مذهب جعلی و پوشالی بهائیت و بابیت را به‌صورت علمی، نقد می‌نمودند تا طلّاب بتوانند در برخورد با طرفداران این دو مسلک، به‌صورت علمی از خود دفاع نمایند.

همچنین آن مرحوم در جلسه‌ای که تعدادی از طلّاب تحت عنوان تمرین منبر و خطابه در شب‌های پنج‌شنبه تشکیل داده بودند، شرکت می‌نمود و نقاط ضعف و قوت آنان را بازگو می‌نمود و این‌گونه جمعی از بهترین اهل منبر اصفهان در نزد وی شاگردی نموده و سپس به تبلیغ شریعت پرداختند».

مرحوم حجّةالاسلام والمسلمین شیخ رحمت‌الله طیبی حسن‌آبادی یکی از افرادی بود که مدتی طولانی از محضر مرحوم آیةالله فقیهی بهره برد و حتی در سال‌های پایانی عمر استاد، در درسی که در منزل ایشان تشکیل می‌شد، شرکت می‌جست.

علاقه مرحوم شیخ رحمت‌الله طیبی به ایشان، آن‌گونه بود که اولین فرزند خود را همنام استاد خویش، «عطاءالله» نمود.

قابل‌ذکر این‌که دوست گرامی جناب حجّةالاسلام عطاءالله طیبی حسن‌آبادی، امروز از طلّاب فاضل، کوشا و در شمار مدرّسین حوزه علمیّه اصفهان می‌باشد.

وفات و مدفن

سرانجام این فقیه فرزانه و فیلسوف گران‌قدر در خردادماه 1370 شمسی ـ در سن حدود شصت‌سالگی و پس از یک دوره بیماری ـ وفات یافت و در شهر محمّدآباد در جوار پدر خود مدفون گردید.^[24]

خاطره ای از استاد

در ملاقاتی که نویسنده، با دانشمند معظّم جناب حجّةالاسلام والمسلمین سیّد مسیح حسینی بروجنی دام‌ظلّه ­العالی ـ از اساتید حوزه علمیّه حضرت مهدی عجّل­ الله فرجه ­الشریف شهر بروجن ـ داشت، ایشان درباره صراحت لهجه مرحوم آیةالله فقیهی محمّدآبادی چنین فرمودند:

«در مدرسه ملّا عبدالله اصفهان کتاب "قوانین ­الاصول" را از محضر استاد مرحوم سیّد عطاءالله فقیهی فرا می گرفتم.

روزی استاد چنین فرمودند: در جلسه ­ای به عنوان سخنران دعوت بودم. قبل از من، یکی از افراد معمولی، به اصطلاح پامنبری می خواند و آیه­ ای از قرآن خواند و بعد گفت: این آیه آن قدر مطلب دارد که اگر من بخواهم درباره آن سخن بگویم، نه یک یا دو جلسه، بلکه چند ماه می‌توانم سخن بگویم.

مرحوم استاد فقیهی فرمودند: وقتی نوبت منبر من شد، گفتم مبالغه هم حدّی دارد ومن که سالیانی از عمرم را در حوزه گذرانده­ ام نمی­ توانم چنین ادعایی کنم و درباره این آیه دو روز سخن بگویم؛ چه رسد به این که یک فرد معمولی ـ که یک روز هم تحصیلات حوزوی نداشته ـ بخواهد شش ماه آن را تفسیر کند»