تاریخچه حوزه علمیه اصفهان

حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ دورهای مختلفی را طی نموده است. با توجه به این مطلب که در اصفهان ابتدا جریان مخالف حضور داشته اند، اولین اقدامات علمی شیعی به صورت انفرادی و معمولا توسط شخصیت های پر نفوذ شیعی اتفاق افتاده است و به مرور زمان این فعالیتها گسترش یافته که اوج این شکوفائی را در دوره صفویه شاهد می باشیم.

دوره اول: دوران حضور.

دوران پیش از غیبت کبری که معمولا شاگردان اهل بیت علیهم السلام به عنوان عالمانی سرشناس فعالیت داشته و مورد رجوع مردم بوده اند. بالاخص در شرایط سخت سیاسی که فشار ها به اوج خود رسیده است اهل بیت صلوات الله علیهم مردم را به عالمان مور تائید ایشان ارجاع داده و شاگردان خاص خود را امر به فتوا داده اند که می توان از آن به عنوان آغاز دوره فقاهت و اجتهاد یاد نمود.

زمان تقریبی: قرن ۱ تا ۳

ویژگی: توجه برخی از بزرگان علمی به اصفهان و تلاش در جهت ایجاد زمینه ها و شرایط لازم برای طرح مباحث شیعی و کاشتن بذر محبت اهل بیت علیهم السلام در دل مردم شهر اصفهان.

در این دوره بالاخص در دوران حکومت حضرت امیر علیه السلام می توانیم به فعالیت افرای چون امام حسن علیه السلام اشاره نمائیم که ظاهرا مدتی برای سرکشی از طرف پدر بزرگوارشان به اصفهان آمده اند. (ر.ک: لسان الارض)

از دیگر شخصیتهای مطرح در این دوره حاکم اصفهان «مخنف بن سلیم»، جدّ اعلای ابومخنف لوط بن یحیی، صاحب مقتل الحسین علیه السلام كارگزار اصفهان، ری و همدان است كه قبل از جنگ صفّین به كوفه بازگشت و حارث بن ربیع را جانشین خود در اصفهان و سعید بن وهب را جانشین خویش در همدان قرار داد.

مخنف، سعید بن جبیر، محمد بن ابراهیم ثقفی صاحب الغارات و ..‌. .

دوره دوم: دوران غلبه بر حنبلی گری و تلاش در قالب تقیه.

زمان تقریبی: قرن ۴ و ۵ 

ویژگی: تلاش های بزرگانی چون صاحب بن عباد، ابومسعود رازی، ابونعیم اصفهانی، ابوعلی سینا و ... .

دوره سوم: دوران خفقان فکری و سیاسی.

زمان تقریبی: قرن ۶_ ۱۰

ویژگی: دوران غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانیان و تیموریان

دوره چهارم: دوران رشد و بالندگی.

زمان تقریبی: قرن ۱۱

ویژگی: دوران صفویه

دوره پنجم: دوران مهاجرت.

زمان تقریبی: قرن ۱۲

ویژگی: مهاجرت علما از اصفهان به تهران و مناطق اطراف اصفهان با حمله افاغنه)؛ مرحوم جلوه، خاندان خوانساری، خاندان خاتون آبادی و ... .

دوره ششم: دوران رشد و افول مجدد.

زمان تقریبی: قرن ۱۳ و ۱۴

ویژگی: دوران قاجار و پهلوی

دوره هفتم: دوران انقلاب اسلامی.

زمان تقریبی: قرن ۱۵

ویژگی: رسیدن علمای شیعه در راس حکومت